Blockchain dünyasına giriş yapan herkesin kafasında bir çok farklı soru bulunuyor. Bu sorulardan bir tanesi de "smart contracts" yani "akıllı sözleşmeler" nasıl çalışıyor sorusu. Ethereum'un akıllı sözleşmelerinin nasıl çalıştığına bakarak bu konuyu biraz netleştirebiliriz diye düşünüyorum.
Ethereum'u bitcoinden ayıran en önemli özelliklerden birisi akıllı sözleşmelerdir. Herhangi bir kullanıcı ethereum altyapısını kulanarak bir akıllı sözleşme yaratabiliyor ve bunu kullanıma sunabiliyor. (2018 yılı başlarında bitcoin blockchain de ethereum benzeri akıllı sözleşme döneminin başlayacağına dair haberler çıktı fakat henüz deneme sürecinde olduğunu söyleyebiliriz.)
İlk olarak 1993 yılında tasarlanan akıllı sözleşme fikri, bilgisayar bilimcisi Nick Szabo tarafından geliştiriliyor ve günümüzün otomatlarıyla örneklendiriliyor. Hatta akıllı sözleşmeleri anlamak için otomatlardan iyi bir örnek yok gibi. Günümüzde otomatlara parayı atarak (bazen kağıt veya plastiklerle de çalışabiliyorlar) belirli bir komut veriyor ve içecek veya yiyeceğimizi herhangi bir aracı olmadan alabiliyoruz.
Akıllı sözleşmeler de bu temele dayanarak, önceden belirlenmiş bir kod parçacığının belirli bir veri (para, data vs.) ile harekete geçmesine ve aradaki 3. kişileri ortadan kaldırarak işlemi yapmayı sağlıyor ve bunu yaparken tüm süreci şeffaf bir şekilde gösterdiği gibi dışardan istenmeyen müdahaleleri engelleyebilecek şekilde şifreliyor.
Ethereum geliştiricisi Vitalik Buterin bir blockchain zirvesinde akıllı sözleşmelerin nasıl işlediğini şöyle açıklıyor: "sözleşmeler bilgisayar diline dönüştürülüp bloklara kayıt ediliyor. Dağıtık defterlere kopyalanan sözleşmelerde taraflar yüzde 100 anonim olarak tutuluyor. Kod parçacığı belirli görevler ve detaylar belirlenerek (zaman sınırı, nereden nereye ne gideceği gibi..) hazırda bekliyor. Zamanı geldiğinde de işlemi yerine getirmek için harekete geçiyor ve gerekli şartlar sağlanıyorsa işlem başarılı bir şekilde tamamlanıyor veya tamamlanmadan iptal ediliyor."
Örneğin Burak'ın Ahmet'e para gönderdiği her senaryoda bu paranın yarısının otomatik olarak Can'a gönderildiği bir sözleşme kurgulayalım. Bu senaryo akıllı sözleşme haline getirilip kayıt altına alınıyor. Burak'tan Ahmet'e gönderilen her para otomatik olarak kodu tetikliyor ve bu paranın yarısı Can'a gönderiliyor. Bu süreci dilediğiniz gibi karmaşıklaştırabilir ve işlevsel hale getirebilirsiniz.
Akıllı sözleşmeler ve yapılan tüm işlemler dağıtık defterlerde (distributed ledger) tutulduğu için çok yüksek bir güvenlik ve dokunulmazlık sağlıyor.
Bitcoin, ilk kripto para olması dolayısıyla aynı zamanda basit akıllı sözleşmelerin de ilk örneğidir. Fakat yapısı gereği bitcoin para transferi amacıyla kullanılıyor sadece.
Ethereum akıllı sözleşmeleri bu noktada bitcoinden ayrılıyor. Ethereum kod yapısını kullanarak geliştiriciler çok daha farklı amaçlara hizmet edebilecek akıllı sözleşmeler geliştirebiliyor.
Akıllı sözleşmeleri kira sözleşmeleri, sigortacılık, kredi kullanımı, yasal işlemler, kitle fonlamaları ve aklınıza gelebilecek daha bir çok farklı alanda kullanabilirsiniz.
Akıllı sözleşmelerin faydaları neler?
- Aracı kurum ve kuruluşları, avukatları ortadan kaldırdığı ve tüm süreci kendi kendine işleyen bir hale getirdiği için süreci hızlandırır.
- Aynı şekilde bu aracı kurum ve kişileri ortadan kaldırdığı için giderlerin en aza inmesini sağlar.
- Şifrelenip dağıtık defterlerde tutulduğu için kaybetmenize imkan yok. Yüzlerce yedeği bulunuyor.
- Olası hataların önüne geçer çünkü sistem otomatik hale getirildiği için manuel dokunuşlardan uzaktır.
Akıllı sözleşmelerin ne olduğunu, ne kadar faydalı olduğu konusunda hemfikiriz diye düşünüyorum. Her şey harika fakat unutmamamız gereken 2 önemli nokta var.
1- Akıllı sözleşmeler ücretsiz değildir. Bu işlemlerin yerine getirilmesi için çok düşük de olsa ücretler ödeniyor. (Eth transfer ücreti örneğin.)
2- Akıllı sözleşmeler için henüz "kusursuz" demek pek doğru olmaz. Hacklenmesi çok zor olsa da imkansız değildir şu aşamada ve aynı zamanda kodları hazırlayan kişiler tarafından yapılabilecek bazı hatalar da ciddi sorunlara neden olabilir.
Geleceğin teknolojilerinden birine tanıklık ettiğimiz için çok şanslı olduğumuzu düşünüyorum. Bu alanda çok büyük fırsatlar var ve bu fırsatları değerlendirenler geleceğin devleri olacak gibi görünüyor. Bu nedenle akıllı sözleşmeleri, blokchain teknolojisini iyi anlamak oldukça önemli.
Yorumlarınızı, daha iyi anlatabilmek için örneklerinizi yorum alanında paylaşmayı unutmayın.
