Yatırımcılarda girişimcilerde görmeyi en çok sevdikleri özelliklerden biri de girişimlerine tutkuyla bağlı olmaları. Bu sayede girişimciler girişimcilik serüveninin taşlı yollarında karşılarına çıkabilecek engeller ve sorunlarla yılmadan, vazgeçmeden mücadele edebilir ve girişimlerini bu zorlukların ardından ulaşacağı zirveye varmasını sağlayabilirler.
Fakat girişimine tutkuyla bağlı olmanın bazı yan etkileri olduğunu da gözden kaçırmamakta fayda var. Zorlu çalışma temposu ile zarar gören sosyal yaşam bu yan etkilerden biri. Ama bundan daha büyük sorunlara yol açabilecek olanı girişimcinin, girişimine aşık olması. Aşkın gözünün kör olması girişimindeki bazı kusurları gözden kaçırmasına neden olabileceği gibi girişimi ile kurduğu duygusal bağ vakti geldiğinde onu serbest bırakabilmesini de zorlaştırıyor.
Hepimizin hayatında çok sevdiği bir şeyleri serbest bırakmak, gitmesine izin vermek ve hatta terk etmek zorunda olduğu durumlarla yüzleşmek zorunda kalmışızdır. Söz konusu girişimcilik olduğunda en azından bu zor kararla ilgili baştan bir plan yapmak ve bir strateji hazırlamak mümkün…
Girişimcilikte bu duruma (daha az romantik bir ifade ile) çıkış stratejisi diyoruz. Yani bu girişimcinin farklı yöntemlerden birini uygulayarak girişimi ile bağlarını koparması anlamına geliyor. “Satıp çıkmak” bu yollardan en sık telaffuz edilenlerinden biri ama tek yöntem değil.
Bu yazıda farklı çıkış yöntemlerini kısaca değerlendirip, sizin uygun olanı tanımlayarak olası çıkış stratejinizi bugünden belirleyebilmenizi sağlamaya çalışacağız.
Her şeyden çıkıştan bahsedebilmek için öncelikle girişimci olarak sizin artık dahil olmadığınız bir süreçte girişimin varlığını sürdürebilecek bir yapıda olması gerektiğini hatırlamakta fayda var. Yani sizin çok fazla dahil olduğunuz ve işlerin siz olmadan yürüyemeyeceği girişimlerden karlı bir çıkış yapmak pek de kolay olmayacaktır. Sizin girişimi bugünlere getirmek için kullandığınız bilgi, birikim, tecrübe ve network’ünüz belli bir noktadan sonra öneminin azalmaya başlaması ve ihtiyaç duyduğu konularda kendi tüzel kişiliği veya markasının kendisi için yeterli olması gerekiyor.
Size çok bağımlı girişiminizden çıkış yapmak ancak kaba tabiri ile “dükkanı kapatmak” şeklinde gerçekleşebilir.
Fakat girişimin sizden sonrada varlığını sürdürebilmesi ve hatta büyüyebilmesi için uygun koşullar varsa şu aşağıdaki yöntemlerden biri sizin çıkış stratejiniz olabilir.
“Satmak”
Çıkış denildiğinde (haklı olarak) ilk akla gelen ve muhtemelen de en sık karşılaşılan durum, girişiminizi kurumsal yapısı ile birlikte bir başka şirkete satmak. Doğru finansal değerleme ile bu durum her iki taraf için de çok karlı bir anlaşma olabilir. Her ne kadar şirketiniz sizsiz de yürüyebilecek hale gelmiş olsa da, çıkış anlaşmasında sıklıkla girişimcinin birkaç yıl daha görevini sürdürmesi beklenir.
Son dönemde gördüğümüz buna en iyi örneklerden biri SadeceHosting’in satışı. Selçuk Saraç şirketini sattı ama bir süre daha görevinin başında kalacak ve bu sürede de işleri tam olarak devredecek. Maçkolik satışında da olduğu gibi bunun sonucunda da hedeflere ulaşılması durumunda ekstra bir ödeme yapılacak, yani bir anlamda satış değeri artmış olacak. Bu durumda bağımsız denetçilerin finansal yapınızı çok yakından inceleyeceklerini unutmamak lazım ve bu zaman alabilen bir süreç. Eğer önceden hazırlıklıysanız SadeceHosting örneğinde olduğu gibi sadece 62 gün gibi rekor bir sürede tüm bu süreç tamamlanabilir ama ortala 3 veya 4 ayı bulabileceğini de göz önünde bulundurmakta fayda var.
“Ortağa Devretmek”
Çıkış için tek yöntem şirketinizi başka bir şirkete satmak değil. Siz kendi hisselerinizi ortaklarınıza devrederek de çıkış yapabilirsiniz. Bu duruma bir örnek olarak Ersan Özer’in Magnet’ten ayrılmasını verebiliriz. Ersan Özer İtiraf.com’da da olduğu gibi Magnet’te de hisselerini ortaklarına devrederek çıkış yapmıştı.
Bu durum karşılıklı olarak birbirlerini yakından tanıyan insanlar arasındaki bir anlaşma ile gerçekleşeceği ve yapı büyük oranda değişmeyeceği için başka bir firmaya satış yapmaya göre daha hızlı bir şekilde sonuçlanabilir.
“Birleşme”
Bazı durumlarda iki firma güçlerini birleştirerek daha büyük bir yapı oluşturmayı tercih edebilir. Birleşmelerde genellikle bir araya gelen iki firmadan biri yönetimi devralır. Eğer siz çıkış yapmak istiyorsanız bu noktada görev ve sorumluluklarınızı diğer firmaya devredebilir ve ayrılabilirsiniz. Fakat bu durumda anlaşmanızın şartlarına göre elinizde nakit ile ayrılma ihtimali olmayabileceğini de hesaba katmakta fayda var.
“Halka Arz”
Her ne kadar yurtdışında örneklerini görsek de ne yazık ki Türkiye internet sektörü için henüz pek popüler bir çıkış yöntemi değil. Firmanızı halka arz etmek için öncelikle çok ciddi bir ciroya ulaşmış olmanız ve kamuoyunda son derece olumlu bir imajınız olması lazım. Farklı çaptaki yatırımcıların ilgisini çeken, büyümesini sürdüren veya son derece sağlıklı bir finansal yapıya sahip bir firmaya sahipseniz bu hem karlı, hem de prestijli bir seçenek olacaktır.
Halka arz ile birlikte kurucunun firmadan ayrılması pek olumlu bir durum olmayacağı için bunun en hızlı çıkış seçeneklerinden biri olmadığını da hesaba katmakta fayda var. Ancak şirketiniz hali hazırda sizin operasyondan geriye çekildiğiniz bir şekilde ve güvenilir bir yönetim kurulu tarafından yönetiliyorsa çıkışınızı kademeli bir şekilde hisse satışları ile gerçekleştirmek daha akla yatkın bir seçenek olabilir.
“Tasfiye etme”
Yukarıdakilerden hiç biri mümkün değilse ve mutlaka işten çıkmak istiyorsanız geriye kalan tek seçenek tasfiye etmek olacaktır. Bu şirketinizi kapatmak anlamına gelir ama tasfiye sırasında da elinize para geçmesi mümkündür. Çünkü şirketi tasfiye ederken, şirketin elinde bulunan değerleri de satabilirsiniz. Örneğin şirkete ait gayri menkuller veya patent ya da marka tescilleri varsa bunlar ilgi görebilir. Ayrıca firmanın sahip olduğu demirbaş da satılığa çıkartılabilir ve firmanın çapına göre elinize az ya da çok bir nakit geçebilir. Örneğin bir e-ticaret siteniz varsa tasfiye durumunda stoğunuzdaki ürünleri de elden çıkartabilirsiniz. Hatırlayacağınız gibi Rocket Internet Türkiye'den çıkarken Westwing envanterini Pera Bulvarı'na devrederek bu yöntemi tercih etmişti.
Sonuç
Bir işe çıkmak için girmek yani girişimcinin bir işe başlarken kafasında çıkış stratejisi olması ile ilgili farklı görüşler var. Bazıları bunun girişimcinin konuya ciddi bakmadığı anlamına geldiğini düşünürken, diğerleri ise bunun ticaretin doğasında olduğu ve çıkış konusunda yatırımcılarla birlikte hareket edebilme kabiliyetine sahip olduğunun göstergesi olarak yorumlarlar.
Bana göre ise bir işletmede mümkün olduğu kadar farklı konudaki seçeneğin farkında olabilmek bütünsel olarak sizin işletmenizi hızlı meydana gelebilecek olası durumlarda bile sağlıklı bir şekilde yönetebilmeniz için önemli bir özellik. Niyetiniz ilk fırsatta çıkmak olmayabilir ama eğer bir gün bu noktaya gelirseniz en azından farklı seçeneklere kafa yormuş ve belli oranda hazırlıklı olmanız, ani gelişebilecek durumlarda en doğru kararı verebilmek ve herkes için en avantajlı seçeneği tercih edebilmek için faydalı olacaktır…
