Kripto paraların yükselişiyle beraber yükselen bir değer de ICO'lar oldu. Initial Coin Offering adı verilen ve kripto para tabanlı kitle fonlaması olarak adlandırdığımız bu yeni model bir çok başarılı girişimin doğmasını sağlayan oldukça değerli bir olgu. Her işte olduğu gibi bunu da kötü amaçlarla kullananlar oldu ve bu sayı her geçen gün arttığı için bir çok kişi iyi niyetinin kurbanı olmaya başladı ve dolandırıldı.
ICO sayısının her geçen gün artması ve aynı oranda dolandırıcıların da artması bir güvensizliğe neden olmaya başladı. Çin'in ICO'ları yasaklamasıyla beraber hem ICO'lara olan güven ciddi bir darbe aldı hem de kripto para dünyası oldukça ciddi bir yara almış oldu. Her ne kadar bu olayın yaraları sarıldıysa da ICO'lar aracılığıyla dolandırılan insanların sayısı her geçen gün artmaya devam ediyor.
ICO'lar aracılığıyla insanlar nasıl kandırılabiliyor diye merak ettiğinizi düşünüyorum. Bunun nedeni (diğer bir çok şeyin olduğu gibi) yeterince okumamak ve araştırmamak. Bir ICO'nun dolandırıcılık olup olmadığını anlamanın bir çok yolu var. Tabi ki hiç bir zaman %100 anlayamayabilirsiniz fakat bir çok farklı gösterge size bir ICO'nun dolandırıcılık olup olmadığını anlatabilir.
Araştırmalar başlasın!
Bir ICO'nun dolandırıcılık olup olmadığını anlayabilmeniz için bazı noktalara dikkat çekmek istiyorum. Bu noktaları da oldukça eğlenceli olan YetAnotherICO.com sitesinden örneklerle açıklamaya çalışacağım. Okumayı, araştırmayı sevmediğimiz için (sadece biz değil, insanların çok büyük bir bölümü) ortaya çıkan bu site, tek bir tuş ile yeni bir ICO oluşturmanızı sağlıyor ve her bir detayı oldukça eğlenceli. Bu eğlenceli projeyi inceleyerek aslında bir ICO'nun sahtecilik olup olmadığını anlayabilirsiniz.
Haydi gelin bir ICO'nun dolandırıcılık olmadığını anlamak için ilk olarak nelere dikkat etmemiz gerekiyor beraber karar verelim. Yorumlarınızla bu listeyi genişletmeyi unutmayın.
Ürün
Kitle fonlama projelerinin en büyük problemi ürün. Ürünler her zaman harika görünebilir ama gerçekten ihtiyacımızın olup olmadığını incelemek kadar mümkün olup olmadığını da incelemek gerekiyor. Sonuçta bir yatırım yapıyorsunuz ve yatırım yaptığınız "hayal" gerçekleşebilir mi? Dayanağı var mı? Gerçekleşirse bile gerçekten ihtiyaç var mı? Daha önce yapılmış mı veya kaç rakibi var diye düşünmemek olmaz. Bunu yaparsanız sadece dolandırıcılardan değil, başarısız olacak ICO'lardan da yırtmış olursunuz.
Ekip
Tüm yatırımcıların söylediği şeylerden birisidir "biz ekibe yatırım yapıyoruz!" Neden siz de öyle yapmayasınız? Şık bir fotoğrafın altında havalı ünvanlar var diye hemen yelkenleri suya indirmeyin. Bu kişileri biraz araştırın, geçmişlerine bakın, sosyal medya hesaplarına bakın. Bazen sahte bir profil fotoğrafı ve başkasının ismi/ünvanı bile yüz binlerce dolar toplamaya yetiyor. Akıl hocaları olarak yerleştirilen kişilerin çoğu zaman projelerden haberi bile olmayabiliyor.
Medya görünürlüğü ve destekleyen büyük şirketler
Öncelikle kaliteli haber kaynaklarınız olmasına dikkat edin. Bir ICO'nun sitesinde yer alan 1-2 blog linkine çok da takılmamak gerekiyor. Ayrıca sırf logosunu gördüğünüz için gerçekten de o şirkete haberlerinde yer verdiklerini de düşünmeyin. Bakın, gerçekten yer vermişler mi? Ne diye vermişler?
Medyadan daha önemli olan "destekleyen şirketler/iş ortakları" bölümü. Genelde dev markaların logoları ile süslenirler. Amazon, Google, Microsoft logoları havada uçuşur. Reklam ajanslarının hepsinin Türkiye'nin en büyük markalarıyla çalışmalarından farksızdır. O büyük şirketler çoğu zaman o logonun orada olduğundan bile habersizdirler.
Yol haritası
ICO'lar para toplamak için yapılıyor evet fakat yatırım yaptığınız işin bir yol haritası, daha önce yaptığı bir şeyler olmalı değil mi? Tek bir kişi bile olsa henüz tek satır kod yazmadan, 2 ekran tasarlamadan bir iş için para toplamak sizce de garip değil mi? Bu nedenle ICO'ların yol haritasını incelemek oldukça önemli. Ekip ve iş ahlakı adına güzel detaylar yakalayabileceğinize eminim.
White Paper (Projenin tanıtım dosyası diyebiliriz)
Satoshi Nakamoto'nun bitcoin için hazırladığı white paper'ı okumuşsunuzdur. (Okudunuz değil mi? En azından bir göz attınız diye umuyorum...)
Projenin tanıtımı, amacı, özellikleri, teknik detayları ve daha bir çok önemli detay açık ve net olarak paylaşılmış. Gizli saklı bir şey yok. Bir yatırımcı olarak bilmeniz gereken her şey var. Eğer gerçekten iyi bir ICO hazırlığı yapılmışsa bu doküman çok ince bir işçilikle hazırlanmış olmalıdır çünkü normal şartlarda ilk bakılması gerekenlerden biridir.
Çok basit, hızlı ve net bir şekilde inceleyebileceğiniz bu 5 madde bile bir çok ICO'yu elemenize ve potansiyel dolandırıcılardan kurtulmanıza oldukça yardımcı olacaktır. Yetanotherico.com'u mutlaka inceleyin, bir kaç ICO oluşturun ve ince detaylarda eğlenmeyi ihmal etmeyin.
