Liberland bir teknoloji girişimi gibi ele alınabilir mi? Liberland Cumhurbaşkanı Vit Jedlicka ile Happy Gilmore'un Trump Towers'daki ofisinde yaptığımız röportaj öncesinde aklımda bu soru vardı...
Liberland'i henüz duymayanlar için, Hırvatistan ve Sırbistan arasındaki sınır anlaşmazlığı nedeniyle 24 yıldır terra nullius, yani kimseye ait olmayan 7 kilometrekarelik toprakta kurulan, dünyanın en yeni ülkesi olarak tanınıyor. Tipik ülke kuruluş hikayelerindeki gibi aynı coğrafyada yaşayan ve türlü baskılara isyan eden bir halk, onları birleştiren bir lider etrafında birleşip düşmanı kovarak Liberland'i kurmuyor. Çek Cumhuriyeti vatandaşı Vit Jedlicka, arkadaşlarıyla birlikte, yanlarına bir gazeteciyi alıp bu kıraç topraklarda yeni bir ülke kurduklarını dünyaya ilan ediyorlar. Jedlicka, Liberland'in ilk Cumhurbaşkanı oluyor. İnternet çağının bir 13 Nisan gününde kurulan ülke, kısa sürede büyük bir üne ulaşıyor.
Bir ülkeye nasıl başlanır?
Jedlicka'nın bir teknoloji girişimcisi olduğunu söylemek zor ancak bugün boş bir araziyi bir ülkeye çevirmeye çalışmakla, küresel bir teknoloji girişimi kurmak arasında büyük benzerlikler var. Her şey bir hak iddiasıyla başlayıp, bir sınır çizmekle doğrulanıyor. Fikriniz insanları heyecanlandırıyor ve harekete geçiriyor; farklı topluluklara ulaşıyorsunuz. O dönemde küçük bir ofiste aldığınız CEO unvanı sizin için o kadar da büyük bir anlam ifade etmiyor. Küçük ölçekli olduğunuz sürece, unvanlarla ve kurumsal diğer ritüellerle alay etmekte özgürsünüz...
Jedlicka ya da Sayın Başkan'a, kendisine bu şekilde hitap ettiğimde munzur bir gülümsemeyle bana eşlik ediyor, şu anda bir topluluk oluşturmak üzerinde çalışıp çalışmadığını sorduğumda, "Şu anda bir ulus inşa ediyoruz" diyor, yine gülümseyerek. Bugüne kadar dünyanın ABD'den Güney Amerika'ya Singapur'dan Libya'ya ve Hong Kong'a kadar 40 farklı bölgesinde online ve offline temsilcilikler açan Liberland, hızla küreselleşiyor. Bu temsilciliklerin, Liberland'in tanınmasıyla gelecekte elçiliklere dönüştürülmesi planlanıyor. Temsilciliklerin öncelikli hedeflerinden biri, bulundukları ülkelerde Liberland'in tanınmasına destek olmak.
Türkiye, online vatandaşlık başvurusunda ikinci sırada
Liberland, internet öncelikli bir ülke ve ulus inşa etme sürecinin önemli bir bölümünü oluşturan vatandaşlık başvurularını online alıyor. Bugüne kadar 380 bin kişinin Liberland.org üzerinden kayıt yaptırdığını söyleyen Jedlicka Türkiye'nin 42 bin kişiyle hala en çok başvuru yapan ikinci ülke olduğunu söylüyor. Sayıyı kesinleştirmek için akıllı telefonundan giriş yapıp, sayfalarca devam eden başvurulara bakıyor, Türkiye'den 3 binden fazla kişinin CV'leri ve başvuru formunu e-posta yoluyla ilettiğini söylüyor.
Liberland'in aldığı yüz binlerce başvuru henüz değerlendirilmeyi bekliyor. Ülkenin vatandaşlarını kabul etmeye başlaması ise yakın bir olasılık gibi görünmüyor zira Liberland'in nüfus sayımı hala sıfırı gösteriyor. Bunda kamuoyuna ülke kurma girişiminin ancak "bir şaka" olabileceğini söylese de, sınır konusunda epey ciddi önlemler alan Hırvatistan hükümetinin katkısı büyük. Liberland'e geçişleri durduran Hırvatistan polisi, yakın zamanda Jedlicka'yı da göz altına almıştı. Jedlicka yaşadıklarını politik bir satir gibi anlatıyor: "Şu anda hükümetimiz sürgünde, halkımız diasporada".
Yine de gelişmeler bir tür tanınmaya da işaret ediyor. Sınırdan geçmek istediğinde eskiden tipik bir AB vatandaşı gibi Jedlicka'nın pasaportu sorulurken bugün yalnızca kartvizitini göstermesi yetiyor. Anlattığına göre, her geçiş denemesinde polis araçları onu takip ediyor. Görüntü "diğer cumhurbaşkanlarına eşlik eden konvoyları" andırıyor Jedlicka'ya.
PayPal: "Ulus inşa etme yolculuğunuzda iyi şanslar"
Vergisiz bir ülke olma vaadiyle ün yapan Liberland, eğer tanınmayı başarır (bugün Liberland yalnızca henüz tanınırlığı olmayan Kuzey Sudan tarafından tanınıyor) ve bir ülke statüsüne kavuşursa gönüllü vergi sistemini getirmeyi planlıyor. Bu, hükümetin ihtiyacı olan fonların bir bölümünü kitle kaynaklı fonlamayla dileyen vatandaşlardan toplamasıyla sağlanacak. Kendi Kickstarter versiyonunu geliştiren Liberland bunun ödeme alt yapısı için bir süre önce PayPal ile görüşmüş. Tahmin edebileceğiniz gibi risk almaktan kaçınan PayPal, Jedlicka'ya ulus inşa etme yolculuğunda iyi şanslar dileyip, teklifi reddetmiş. Ancak Jedlicka'nın buna bir alternatif bulması çok uzun sürmemiş. Halihazırda bir online ödeme sistemiyle çalıştıklarını söylüyor Jedlicka. Merak edenler için, ülke kurmanın bugünkü masrafları destekçi bütçeleri ve Hong Kong merkezli bir kuruluş tarafından karşılanıyor.
Yüz binlerce insanın yaşadığı yeri Liberland için terk etmeye hazır olmasında, ülkenin bir özgürlükler cumhuriyeti olarak kurgulanması önemli bir sebep olabilir. Liberland'i Avrupa'daki Hong Kong olarak tanımlayan Jedlicka, insanların nerede olduğuna bakılmadan Liberland'de iş kurmasının mümkün olacağını, hiçbir sınırlama olmadan internet üzerinden servislerini sunabileceklerini belirtiyor. "Uber ve benzer servislerin yasaklı olduğu ülkelere bakın" diyor Jedlicka, "Bizde bu servislerin tamamını özgür olarak sunulacak". Liberland, Bitcoin'i tanıyan nadir ülkelerden biri.
Bir unicorn olarak Liberland
Liberland'in Bitcoin'den ayrı resmi bir para biriminin olması ve bu sayede liyakat bazlı bir sistemle vatandaşlık haklarının kazanılması ya da satın alınması planlar arasında. Jedlicka 10 bin kişilik bir nüfusun "ülkeyi başlatmak" içi yeterli olacağın düşünüyor.
Teknoloji girişimlerinin sloganı, "dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek" ise Jedlicka'nın yeni bir ülke kurmak girişimi "dünyada daha iyi bir yer açmak" şeklinde okunabilir. 32 yaşındaki Jedlicka'nın kendisine sürekli yeni bir ülke kurmak için yer önerileri getiren yakın bir arkadaşının desteğiyle başlayan macerasına, doğduğu ülkeyi geleceği belirsiz bir ülke için terk etmeye hazır yüz binlerce insanın katılımı, doğru ihtiyaca odaklandığını gösteriyor. (Bunda 21'inci yüzyılda olsak da azınlıklar yerine, beyaz bir erkek tarafından kurulmuş olmasının etkisi de tartışılabilir ancak bu başka bir yazının konusu.)
Buna karşın Liberland, bugün bir hayalden fazlası değil ve gerçekleşirse söz konusu ihtiyaçları karşılayıp karşılamayacağı belirsiz. Bir girişim olarak okunacaksa bu nedenle en çok da bir Unicorn olma unvanını hak ediyor.
