Dünyanın ilk ticari kuantum bilişim şirketi olma iddiasındaki D-Wave Sytems, aralarında Goldman Sachs ve BDC Capital'ın olduğ bir grup yatırımcıdan 30 milyon Kanada doları (28 milyon dolar) yatırım aldı. Şirket tarafından yapılan açıklamaya göre,D-Wave'in son turla birlikte bugüne kadar aldığı toplam yatırım miktarı 160 milyon dolara ulaştı.
Kuantum bilişim, bilgisayar teknolojilerinde kelimenin tam anlamıyla devrim yaratabilecek bir fikir. Bu nedenle yatırımcılar D-Wave'i desteklemeye devam ediyor ancak sorun şu ki, şirketin iddiasına ve bir süre önce büyük umutlarla yaklaşılmasına rağmen, kuantum bilgisayarlar hala bir fikir olarak duruyor. D-Wave'in kocaman siyah bir kutu görünümündeki bilgisayarlarının gerçekten kuantum olup olmadığı da hala gizemini koruyor.
D-Wave'i ya da kuantum bilişimin ne olduğunu hiç duymayanlar için hikayeyi baştan kısaca özetlemeye çalışalım. Hepimizin bildiği gibi, bugün kullandığımız sıradan bilgisayarlar işlemlerini, bitlerin 1 veya 0 değerini aldığı ikili sayı sistemini kullanarak yapıyorlar. Bir parçacığın aynı anda birden fazla yerde olabileceğini söyleyen kuantum teorisinden esinlenen kuantum bilgisayarlar ise bitlerin yerine, kuantum bitlerini ya da kısaca qubit'leri kullanıyor. Qubitler aynı anda hem 1 hem 0 değerini alabiliyor; birden fazla değerle işlem yapabiliyor. Bu, bilgisayarların işlem hızını çok ciddi arttırabilecek bir gelişme.
Kuantum bilişim araştırmalarının kökleri 1980'lere kadar gidiyor ve kuantum bilgisayar geliştirme çalışmalarının 90'larda hız kazandığı göze çarpıyor.
Bu alanda University of British Columbia'da doktorasını yapan Geordie Rose, birkaç meslektaşıyla birlikte D-Wave Systems'i 1999 yılında 100 bin dolar tohum yatırımla kurmuş. 10 yıl içinde piyasaya sunabilecekleri 1000 qubit'lik bir bilgisayar geliştirme hedefiyle yola çıkan ekibin, ilk skoru yalnızca 3 qubit olmuş.
2003 yılında NASA araştırmacısı Eric Ladizinsky'nin teknik desteğini almaya başlayan D-Wave, aynı yıl yatırımcıların da ilgisini çekmeyi başarmış. Aralarında Jeff Bezos ve In-Q-Tel'in olduğu bir grup yatırımcı, şirkete 100 milyon dolar yatırım yapmış. 2007 yılında skorunu 16 qubit'e çıkaran D-Wave'in "kuantum bilgisayarı" sudoku çözmek ya da insanların yemek masasına nasıl oturacağını planlamak gibi görevleri yapabilir düzeye gelmiş.
D-Wave ismini ise 2010 yılına gelindiğinde duymaya başladık. Küresel savunma şirketi Lockheed Martin, uçuş sistemleri optimizasyonunda yaşadığı sorunu çözmek için D-Wave'e başvurdu. Şirket, D-Wave'in ilk müşterisi olarak 10 milyon dolara 128 qubit'lik bir D-Wave bilgisayarını satın aldı.
D-Wave'in sonraki müşterileri ise, böyle bir çalışmadan büyük fayda uman Google ve NASA oldu. İşbirliğiyle 2013 yılında Google'ın satın aldığı ve NASA'nın Ames Research tesisine taşınan 512 qubitlik kuantum bilgisayarla, ikili başta yapay zeka olmak üzere büyük işlemci gücü gerektiren çalışmalara odaklanmayı planlıyordu. Bu ilgi, D-Wave'in teknoloji dünyasındaki bir sonraki büyük gelişme olarak görülmeye başlanmasını sağladı. Time dergisinin kapağına taşınan hikayesi de dahil olmak üzere, birçok yayın artık D-Wave'den geleceğin bilgisayarından bahsediyordu.
Sorunlar da bu noktada başladı. Medyada kuantum bilgisayar olarak tanıtılan bu bilgisayarın gücünü test etmeye koyulan bilim insanlarının buldukları sonuçlar tam bir hayal kırıklığıydı. Bilgisayarın gerçek bir kuantum hızlanması sağlamadığı yönündeki araştırmalardan biri, Science dergisi tarafından şimdiye kadar yapılan en adil karşılaştırma olarak nitelendi.
D-Wave kurucusu Rose, bu sonuçları tam bir saçmalık olarak gördüğünü söylüyor. Ekip, 1,000 qubit hedefine er geç birkaç yıl içinde ulaşacağını düşünüyor. Buna karşın bilgisayarların teknolojisinin geleneksel bilgisayarlardan pek farklı olmadığı yönünde yorumlar da var.
D-Wave aldığı yatırımı ürününü geliştirmekte çalışacak daha fazla insan kaynağı sağlamak için kullanacak. D-Wave'in kuantum olup olmadığı tartışmalı olan bilgisayarları da Google tarafından araştırmalarda kullanılmaya devam edecek. Gelişmeler kuantum çağı için biraz daha beklememiz gerektiğini gösteriyor.
D-Wave'in kuantum bilgisayarlarla ilgili kaynakları burada. Şirketin kuantum sıçramasından bahseden Time dergisi hikayesinin bir özetini burada bulabilirisiniz. D-Wave hikayesiyle ilgili daha fazla detay görmek isteyen okuyucularımız için The Wired'ın ilgili makalesi de burada.
