Genç ve internet heveslisi Türkiye nüfusu, hem girişimciler hem de yerli ve yabancı yatırımcılar için ciddi önem taşıyor. Yerli ve özellikle genç girişimcilerde sermaye kaynağının yeterli olmadığı düşünülürse yatırım arayışı kendini gösteriyor ve bu konuda bazı terimlere aşina olmak gerekiyor.
Aşağıdaki listeyi yatırım sürecine ilişkin İngilizce kaynaklı terimlerin bir açıklaması olarak kısaca derledik. Sermaye kaynaklarını adlandırmaya ve yatırım süreçlerine dair fikir verecek bu terimlerin girişimcilere faydalı olacağını düşünüyoruz.
- Acquisition: Bir şirketin diğer bir şirket tarafından satın alınması. Hemen her girişimcinin ulaşmak istediği nokta bu olsa da doğru zamanda doğru teklifi kaçırmamak ve satın alma şartlarını iyi okumak gerekir.
- Acqu-hire / Talent acquisition: Bir şirketin diğer bir şirketi yetenekli çalışanlarını bünyesine katmak için satın alması. Bu tür bir satın almayı kabul ederseniz yeni göreviniz hakkında detaylı bilgi almanız faydalı olabilir. Bu tür satın almalara genelde Facebook'un erken aşamadaki küçük girişimleri satın almasıyla şahit olduk.
- Advisory board: Girişimlerin kimlerin desteğini ve fikirlerini aldığını göstermek için kullanılan deyim. Kısacası girişimcilere yol gösteren kişiler. Sektörel anlamda güçlü kişileri bu listeye dahil edebilmeniz önemli. Bu kişiler yatırımcı olarak anılmaz ancak temsili hisse oranları vb. karşılıklarla size fikir vermeleri girişiminizin değerini yükseltebilir.
- Angel investor / Business Angel : Melek yatırımcı olarak anılan, genellikle ışık gördüğü girişimlere tohum yatırımı ile destek olan yatırımcılardır. Özel sermaye fonlarının aksine girişimciye birebir tecrübe aktarımında bulunurlar. Risk sermayesi (VC) şirketlerinin aksine melek yatırımcıların fonları yoktur, kendi paralarıyla yatırım yaparlar.
- Anti-Dilution: Sermaye artırımlarında sermaye koymadan hisse oranının sabit kalması. Bu noktaya dikkat etmediğiniz takdirde yeni yatırım turlarında hisse payınızın beklenmedik şekilde azaldığını görebilirsiniz. Eğer hisse oranınız yüksekse bunu istemeniz pek hoş görülmez.
- Break even point (BEP)- Self sustainability : Operasyonel gelirlerin giderleri yakaladığı nokta. Bu noktayı yakalayan girişim kendi kendini idare edebileceği için doğru yatırımı bulması arayışını sürdürmesi veya yatırım sürecinde ayakta kalabilmesi açısından önem taşır.
- Bootstrapping: Girişimi öz kaynaklarla kurmak ve büyütmek. Daha iyi bir yatırım için kendi öz kaynaklarınızla büyüttüğünüz girişimin daha itibarlı olacağına emin olabilirsiniz.
- Business Valuation: Çalışanlardan girişimin içinde bulunduğu pazarın dinamiklerine kadar uzanan detayların değerlendirilmesiyle yapılan değerlemedir. Bu değerlemeye göre girişim pazar değerinin üzerinde değere ulaşabilir. Cember.net'in Xing tarafından satın alınması ikinci değerleme için iyi bir örnektir.
- Convertible debt: Hisseye dönüştürülebilir borç. İndirimli bir orandan ileride yatırım aldığında yatırımcı hisse alım hakkını saklı tutar, dilerse o orandan hisse alır veya alacağını tahsil eder.
- Drag along: Büyük ortak hissesine talip çıktığında satarsa küçük ortak da satmak zorundadır.
- Due diligence: Yatırımcının yatırım yapmak için girişimciyi, iş fikrini ve pazarı araştırma sürecine girmesi. Bu süreci melek yatırımcılar kısa sürede geçebilir ama risk sermayesi yatırımları için aylarca süren bir incelemeyi beklemeniz gerekebilir.
- Friend, Family and Fools: Eş, dost ve akrabadan sermaye toplamayı ifade ediyor. Bu desteği sadece nakit para değil, farklı kaynaklar şeklinde de düşünebilirsiniz. Örneğin araç kiralama şirketi olan bir akrabanızın ihtiyacınız olduğunda size ücretsiz araç vermesi.
- Exit / Exit Strategy: Çıkış, çıkış yapmak. Genellikle istenilen yatırım dönüşünü alındığı noktada girişimden ayrılmak anlamına geliyor. Bir yatırımcının yatırım yaptığı girişimlerden (başarılı) çıkışlar yapmış olması bir yatırımcıda aramanız gereken en önemli özelliklerden biri. Çıkış stratejisi ise yatırımcının çıkış yapmak üzere belirlediği süre ve adımları ifade eder. Yatırımcıyla çıkış stratejisini konuşmanız önemlidir çünkü girişiminizin yükseldiği bir noktada satış kararı alarak birlikte çıkış yapmak isteyebilirsiniz. VC'ler için ortalama çıkış öngörüsü 5 yıldır ve buna 'harvest' (hasat) dönemi denir, zira onlar da fonlara karşı 7-10 yıl arasında sorumluluk taşırlar.
- Incubator: Bizim 'kuluçka merkezi' dediğimiz, bir girişimin olgunlaşmasını sağlayan organizasyon. Bu tür organizasyonlar yüzde 3-5 gibi küçük hisse payları karşılığında seçtiği girişimcilerin yatırım almasına da aracılık ederler. Bu tür ağları sağladığı imkanlara göe başlangıç aşamasında göz önünde bulundurabilirsiniz.
- Initial public offering (IPO): Halka arz edilmeyi ifade ederki bu seviyeye geldiğinizde zaten profesyonel finans uzmanlarıyla çalışıyor olursunuz ve yatırımcılarınızla karar alırsınız.
- Joint venture: İki veya daha çok ortaklığı ortaklık. Bu tür stratejik bir ortaklık taraflar için uygun olması halinde düşünülebilir ama her zaman ayrılık vakti de düşünülmelidir. Kısa süre önce ayrılan Microsoft ile NBC'nin ortaklığı buna örnek verilebilir.
- Market Valuation: Pazar değeri. Girişimin parasal değerlemesini ifade eden bu terim daha somut ve tahmin edilebilir verilere dayanır. Detaylara girmeden çıkarılan ortalama değerdir.
- Merger: İki veya daha çok şirketin birleşmesini ifade eder. Belirli çaptaki ortaklıkların aksine iki şirket artık tek bir şirket olmuştur.
- Preferred stock: İmtiyazlı hisse olarak çevirebileceğimiz bu terim yatırımcı tarafına ek ödemeler, oy hakkı vb. noktalarda imtiyazlar tanır. Erken seviye girişimlerde imtiyazlı hisse paylaşımlarına başvurmanız mümkün olabilir ama ipleri çok da elinizden bırakmayın. Örneğin Facebook'un kurucularından Mark Zuckerberg bu konuda oldukça ketum davranarak karar verme hakkını elinde tutmayı sürdürmüştür.
- Private equity: Yüksek miktarda yatırım sağlayan ve daha çok finansal ortak olan özel sermaye fonları. VC'den daha büyük firmalardır, daha oturmuş işlere girerler, IPO'nun bir önceki evresinde olan firmalarla ilgilenirler.
- Return on investment (ROI): Yatırımdan elde edilen kazancın harcamalar çıkıldıktan sonraki net getirisidir. Oransal anlamda basit formülü şudur; ROI=(Yatırımdan elde edilen kazanç - Yatırım masrafı) / Yatırım masrafı
- Redemption: Yatırımcıların kendini korumak adına tercih ettiği detaylardan biri de bu. Yatırımcı belli bir orandaki gelir garantisi için imtiyazlı hisse veya senetle anlaşma yapabilir.
- Seed Funding: Tohum (çekirdek) yatırım olarak anılan, bir girişimin ihtiyaç duyduğu ilk ve ufak çağlı yatırım.
- Tag along: Büyük ortak hissesine talip çıktığında satarsa küçük ortak da bu satışa kendi hisselerinin dahil edilmesini isteyebilir.
- Term sheet: Yatırım anlaşmasına dair ön sözleşme metni. 2-3 sayfalık şartlar belgesinde istenilenler ve karşılıkları yer alır.
- Venture Capital: Risk sermayesi. Melek yatırımcılarla özel sermaye fonları arasındaki sermayedarlardır. Girişimlerin büyüme evresinden halkaz arzına kadar olan sürece eşlik edebilirler.
Bu terimlerin ve daha fazlasının detaylı tanımlarını investopedia.com ve investorwords.com adreslerinde (İngilizce dilinde) bulabilirsiniz. Farklı yabancı kaynakların yanında Quora'ya bakmanızı ve Quora'nın yerli örnekleri inploid.com ve sorula.com'a göz atabilir, aklınıza takılanları sorabilirsiniz. Yine Girişimciliğin Altın Kuralları'ndaki yatırımla ilgili bölümler de ilk yatırımınıza giden yolda faydalı olacaktır.
Görsel Kaynak: 123rf
