2. katman blok zincir ağı: Scroll

İkinci katman (L2) blok zincir ağı Scroll, Ethereum'un yeteneklerini sıfır bilgi teknolojisi ve EVM uyumluluğu ile genişletiyor. Özellikle geliştiriciler arasındaki popülerliğiyle dikkat çeken ikinci katman ağı, Ethereum'un özünü korurken, erişilebilir bir ölçeklendirme çözümü sunuyor.

Scroll, bayt kodu düzeyinde uyumluluk sunuyor. Böylece mevcut Ethereum uygulamalarının Scroll'a önemli seviyede düşük bir maliyetle geçiş yapabilmesi sağlanıyor. Scroll'un hikayesini ve geliştiricilere sunduklarını konuşmak üzere Scroll kurucu ortağı Sandy Peng ve ekipte kıdemli araştırmacı olarak görev yapan Toghrul Maharramov ile bir araya geldik. 

İkili, şirketin kuruluş hikayesini, Ethereum'daki ölçeklenme problemlerine sunduğu çözümleri ve Scroll'un gelecek planlarını paylaştı. 

Scroll'un kuruluş hikayesi

İkilinin aktardıklarına göre; Scroll'un kurucu ortaklardan Sandy Peng, Scroll'un bir diğer kurucu ortağı olan Ye Zhang ile tanıştı. Ye Zhang, o sırada sıfır bilgi ispatı için donanım hızlandırma konusunda doktora yapıyordu. Başlangıçta yalnızca bir fikir olarak ortaya atılan Scroll'u, sıfır bilgi ispatları için hesaplamayı hızlandırmak üzere uygulamanın mantıklı olacağı fikri doğdu.

Ekip o dönemi şöyle aktarıyor: 

O zamanlar, Rollup tartışmaları yeni yeni başlıyordu ve bu konuşmayı başlatmak için iyi bir zamandı. Çünkü o zamanlar kimse bir zkEVM inşa etmenin mümkün olduğunu düşünmüyordu.Ya da yeterince verimli bir şekilde inşa edemezmişsiniz gibi düşünülüyordu.

Sonra bir noktada fikri resmileştirmeye başladıklarında ve ekip kurulurken, bunu Ethereum temelleriyle birlikte inşa etme fikri ortaya çıktı. Ethereum Vakfı'nın Gizlilik ve Ölçeklendirme Keşif ekibi ile iş birliği yapmaya başladık. Bu ekip, adından da anlaşılacağı üzere hem gizlilik hem de ölçeklendirme için kullanılan kriptografik uygulamalar üzerinde çalışıyor.

Toghrul Maharramov, hem gizlilik hem de ölçeklendirme için çalışan bu ekibin o dönemde birkaç farklı projeye odaklandığını bunlardan birinin de zkEVM projesi olduğunu aktardı: 

Bu proje aslında onlarla bizim aramızdaki bir iş birliğiydi. ZkEVM bu şekilde doğdu ve birçok farklı topluluk katılımcısının ve Ethereum Vakfı'nın PSC ekibinin yardımıyla inşa edildi. 

Scroll'un geliştirici deneyimi

Toghrul Maharramov'a rakip 2. katman çözümlerine kıyasla, Scroll'un geliştirici deneyimini nasıl kolaylaştırdığını sorduğumuzda sloganlarının kopyala, yapıştır, dağıt olduğunu ifade ediyor.

Toghrul Maharramov'un aktardıklarına göre, Scroll'un en başından beri yapmak istediği şeylerden biri Ethereum ve Ethereum için yazılan kod ile uyumluluğu en üst düzeye çıkarmak. Maharramov, tüm araçlarla uyumlu olmak istediklerine dikkat çekiyor ve geçmişten günümüze zkEVM'lere yönelik pratiklerin nasıl değiştiğini aktarıyor. 

Kullanıcılar uygulamaları zorlanmadan kolayca dağıtabilir. O zamanlar genel fikir, bir zkEVM'e sahip olmak için belirli şeyleri yeniden uygulamanız, yeniden derlemeniz ve belirli araçları yeniden oluşturmanız gerektiğiydi. Bu nedenle uyumluluğu en üst düzeye çıkardığımızdan ve geliştirici deneyimini mümkün olduğunca tanıdık hale getirdiğimizden emin olmak için zkEVM'miz sıfırdan inşa edildi. 

Bununla beraber Toghrul Maharramov, geliştirici deneyimini mümkün olduğunca tanıdık hale getirmeye odaklandıklarını belirtiyor:

İlginçtir ki; sloganımız kopyala, yapıştır, dağıt, yani Ethereum'da yazdığınız kodu kopyalayıp Scroll'a yapıştırıp dağıtabilirsiniz, hepsi bu. Ayrıca bunu daha da genişlettik, çünkü Ethereum için yazılmış olan kodu da yeniden kullanmak istedik.

Örneğin, yürütme istemcimiz, Ethereum için oluşturulmuş bir yürütme istemcisi olan GoEthereum'un bir çatalı. Bazı şeyler kutudan çıktığı haliyle kullanılamayacak kadar verimsiz olduğu için biraz değiştirdik.  

Dolayısıyla, en başından beri temel felsefelerimizden biri kullanıcı deneyimini mümkün olduğunca tanıdık hale getirmekti, böylece yeni araçları nasıl kullanacaklarını yeniden öğrenmek zorunda kalmayacaklar ya da Scroll üzerinde konuşlandırmak için bir şeyleri nasıl yeniden oluşturacaklarını veya yeniden uygulayacaklarını yeniden öğrenmek zorunda kalmayacaklardı.

Mevcut bir Ethereum uygulaması Scroll'a nasıl taşınır?

Mevcut bir Ethereum uygulamasının Scroll'a nasıl taşınabileceğine ve bunun ne gibi avantajlar sağlayacağına dair bir örnekler üzerinde de konuştuk. Bu noktada Toghrul Maharramov, Scroll ile birlikte çalışan Chainlink ve Tally başta olmak üzere pek çok uygulamadan söz etti. 

Uygulamalarını Scroll'da konuşlandırmak isteyen birçok geliştiricinin Chainlink'in bu yeni adımını beklediğini de dile getirdi. Buna ek olarak kısa bir süre önce Uniswap v3'ün Scroll'da konuşlandırılması için bir Uniswap yönetişim oylaması da gerçekleştirildi. Tally ve Kyberswap da Scroll ekosisteminin bir parçası. 

Toghrul Maharramov sözlerini şöyle devam ettirdi:

Scroll'a geçerek ne kazanacaklarına gelince, Ethereum'da sundukları hizmetin aynısını daha ucuza sunabilecekler, çünkü Ethereum belirli şeyler için tasarlandı, ancak kesinlikle kullanıcı sayısına göre iyi ölçeklenecek şekilde tasarlanmadı.

Bu nedenle, talep artar artmaz, işlem fiyatları, gaz ücreti maliyetleri artmaya devam eder ve böylece kullanıcı deneyimi daha da kötüleşir, çünkü belirli uygulamalar ve belirli kullanıcı kategorileri artık Ethereum ile etkileşime giremez, Ethereum ile etkileşime girmeyi göze alamaz. İşte bu noktada Scroll devreye giriyor, çünkü hesaplamayı harici bir ağa yüklüyoruz.

Maliyetlerimiz kullanıcı açısından çok daha ucuz ve bu nedenle bu uygulamalar daha geniş bir topluluğa hizmet edebilir ve temelde Ethereum'da aynı uygulamaları kullanan diğerleri kadar şanslı olmayan insanlar için daha erişilebilir olabilir.

Ethereum'un ölçeklenebilirlik zorluklarına yönelik çözümler

Ölçeklenme konusundaki çözümler gündeme gelmişken, Scroll'un Ethereum ağının karşılaştığı ölçeklenebilirlik zorluklarını nasıl ele almayı hedeflediğini de sorduk. 

Maharramov, Scroll'u zincirden çıkararak ölçeklenebilirlik sorunlarından birini bir dereceye kadar ele almış olduklarını dile getiriyor. Bu anlamda Scroll'u temel olarak, güven sorunlarını azaltmış, Ethereum'a köprüsü olan zincir dışı bir protokol olarak düşünebilirsiniz. Girişim, Ethereum'u bu şekilde ölçeklendiriyor.

Ethereum'da olduğu gibi donanım gereksinimleriyle gerçekten ilgilenmediğini de hatırlatıyor. Bu bağlamda Maharramov, daha yüksek minimum gereksinimlere sahip olabileceklerini ve bu nedenle bunu başararak Ethereum'u zaten ölçeklendireceklerini dile getiriyor. 

Ancak Ethereum'u çok daha fazla ölçeklendirebilecek ve büyüklük sırasına göre daha fazla performans getirebilecek, üzerinde çalıştığımız veya halihazırda uygulanmış olan pek çok şey var. Örneğin, Ethereum'da yürütmeyi nasıl paralelleştirebileceğimizi araştırıyoruz. Ayrıca Ethereum'un ana darboğazı olan durum büyümesi (state growth) sorununu nasıl çözebileceğimizi de deniyoruz.

Durum büyümesinin ne olduğunu açıklamak gerekirse, Ethereum ile ne kadar çok kullanıcı etkileşime girerse ve ne kadar çok hesap oluşturulursa, tam düğümün bu hesapları okuması, depodan okuması ve temelde değiştirmesi o kadar pahalı olur.

Ve çünkü, esasen... Ethereum'un yüksek, nispeten düşük bir gaz limitine sahip olmasının nedeni, depolamanın hesapları okuma işleminin bir noktada sürdürülemez hale gelmesi için yeterince hızlı büyümediğinden emin olmaktır, emtia donanımı gibi çalıştırılamayacak kadar sürdürülemez hale gelmek. Bu yüzden evet, bu konuda çok fazla araştırma yapıyoruz.

Ayrıca sıfır bilgi tarafında, kriptografide de pek çok gelişme var. Doğrulayıcımızın performansını şimdiden büyük ölçüde artırdık ve ileride daha da artacağını düşünüyorum.

"Ethereum topluluğu ve geliştiricileri Scroll'a nasıl destek olabilir?" diye sorduğumda Toghrul Maharramov bir topluluk projesi olarak başladıklarına dikkat çekiyor ve zkEVM topluluğunun oldukça aktif olduğunu ifade ediyor. Scroll'un çekirdek protokolüne katkıda bulunan ama aynı zamanda protokol üzerinde birçok araç, birçok altyapı projesi inşa eden kişiler mevcut.

Birisi bir şey inşa etmek isterse veya bizimle tartışmak istediği ilginç bir fikri varsa, ekibimizin çoğuna Telegram, Twitter ve Discord aracılığıyla erişilebilir. Bize ulaşabilecekleri pek çok yol var ve ilginç şeyler inşa eden insanlarla iş birliği yapmaktan, tartışmaktan ve onlara yardımcı olmaktan her zaman mutluluk duyarız.

Türkiye'de bulunmamızın nedenlerinden biri de yerel topluluğu desteklemek çünkü burada çok ama çok hevesli geliştiriciler var ve bu geliştiriciler, daha önce başarılı olmuş ekiplerin rehberliğine sahip olmayabilirler. Fikirlerini doğru şekilde geliştirmeleri için bu ekiplere ya da tek tek geliştiricilere destek olmak, temelde bu fikirleri hayata geçirmelerine yardımcı olmak ve sadece Türkiye'de değil tüm dünyada kullanılabilecek uygulamalar geliştirmelerine destek olmak için buradayız. 

Scroll'un hedefleri 

Toghrul Maharramov, temelde farklı alanları kapsayan pek çok farklı hedeflerinin bulunduğunu belirtiyor. Ancak ilk akla gelen hedef merkeziyetsizlik. Ekip, protokolü, hem kanıtlayıcılar hem de sıralayıcılar için merkeziyetsizleştirmek istiyor. 

Şu anda protokolün kısa vadede nasıl ilerleyeceğine dair birçok yükseltme ve karar ekip tarafından alınıyor. Toghrul Maharramov'un aktardıklarına göre; ekip, topluluğun bu kararlara giderek daha fazla dahil olmasını sağlamak için çalışıyor. Scroll'u geliştirmenin ötesinde Scroll'un üzerinde geliştirme yapan toplulukla etkileşim kurmak, girişim için önem taşıyor.