YouTube aslında biraz da Twitter olmasa sessiz sedasız, çaktırmadan, birer ikişer blockchain tabanlı içerik üreticilerin ya videolarını kaldırıyor veya hiç uyarı vermeden ansızın hesaplarını kapatıyor. Gerekçe olarak da zararlı veya tehlikeli içerik ya da denetime tabi ürünlerin satışı ibarelerini kullanıyor. Ancak bu ibareleri sadece bu içerik kullanıcılara özel olarak belirtiyor. Yani bu konuda resmi olarak bir açıklama yapılmış değil. Bununla birlikte YouTube merkezi bir sistemin olanaklarını kullanarak bazı maddeleri kendi istediği şekilde yorumlayabiliyor.
YouTube’un toplamda kaç içerik üreticinin hesabını bir daha açılmamak üzere kapattığını ya da bu minvalde kaç içeriğin kaldırıldığını bilemiyoruz. Ancak buna en dikkat çekici örneklerden biri yaklaşık 400 bin aboneye sahip Anthony Pompliano’nun hesabının geçtiğimiz sene Ekim ayında bir daha sıfırdan dahi olsa açılmamak üzere kapatılması oldu.
YouTube has officially attempted to de-platform me from their platform.
They are claiming that we "encourage illegal activities" and will not be allowed to create new YouTube channels in the future either.
It ultimately doesn't matter. Bitcoin is inevitable. @YouTubeCreators pic.twitter.com/XtCtrMBH7I— Pomp 🌪 (@APompliano) October 11, 2021
Antonio’nun, olayın gerçekleştiği sırada Twitter’da 1 milyon üzerindeki kullanıcı kitlesinin de harekete geçmesiyle YouTube baskılara dayanamayıp, ‘bir çalışanımızın yanlışı’ diyerek kanalı kısa süre içerisinde sahibine iade etti. Konuyla ilgili, olaydan sonra Anthony Pompliano’nun çektiği YouTube videosu bu aksiyonun ne derece tehlikeli olduğunu ve neleri nasıl etkileyebileceği konusunda daha enteresan noktaları ortaya koyuyor.
Maalesef Anthony Pompliano, YouTube’un hedef aldığı tek içerik üretici değil. Chris Dunn başka bir örnek. 2019 yılının son haftasında 200 binden fazla aboneye ve toplamda 7 milyondan fazla izlenmeye sahip olan Chris Dunn’un kanalından YouTube’un seçtiği kripto konulu bazı videolar kaldırıldı.
.@YouTube just removed most of my crypto videos citing "harmful or dangerous content" and "sale of regulated goods"... it's been 10 years of making videos, 200k+ subs, and 7M+ views. WTF are you guys doing @TeamYouTube?! pic.twitter.com/MPcKbBVrC4
— Chris Dunn (@ChrisDunnTV) December 23, 2019
Örnekleri fazlaca çoğaltmak mümkün. Her ne kadar halihazırda YouTube’un aylık 1.9 milyardan fazla oturum açan aylık kullanıcısı, günlük 1 milyar saatlik video izlenme zamanı ve dakikada 500 saatten fazla yeni içerik yüklemesi olsa da özellikle kripto üzerine yayın yapan içerik üreticiler merkezi olmayan platformlara taşınmayı düşünüyor. Bunda YouTube’un içerik üreticilerinin gelirlerinden daha çok kesip minimize etmesinin de en az bu sansür olayları kadar payı var.
Aslında kullanıcılar açısından da durum tatsız. Kullanıcılar sadece bildikleri, güvendikleri kanallardan olmakla kalmıyor aynı zamanda YouTube’un reklam politikası da kullanıcılarına kesintisiz ve akıcı bir deneyim sunmaktan uzak kalıyor. YouTube Premium reklamları da kekin üzerindeki kiraz oluyor.
Şimdi hem içerik üreticiler hem de izleyiciler açısından yıldızı yükselmekte olan alternatif merkeziyetsiz video paylaşım platformlarına bir bakalım.
LBRY ve ODYSEE
LBRY 10 milyonun üzerinde kullanıcı tabanıyla bugün için YouTube’a en büyük alternatif gibi görünüyor. Açık kaynak kodlu olması ve kendi blok zinciri üzerinde inşaa edilmiş olması adeta YouTube’da yanlış giden ne varsa düzeltme niyetini ve potansiyelini ortaya koyuyor. Blok zincir, Proof of Work fikir birliği mekanizması ile çalışıyor.
LBRY’yi aslında tamamen video paylaşım platformu olarak tanımlayamayız. Platform kendini müzik, resim, oyun, e-kitap, kod, uygulama dahil her türlü dijital içeriğin paylaşıldığı bir platform olarak konumluyor. Yani örneğin bir yazılımcı bu platformda, yarattığı bir uygulama veya bir API’yi ücretli veya ücretsiz olarak paylaşıma sunabilir. Ancak şimdilik odağın video paylaşımı üzerine olduğunu belirtelim.
Teknik açıdan LBRY’i merkeziyetsiz bir blok zincir üzerine kurulmuş eşler arası (P2P) bir paylaşım ağı altyapısı kullanan bir platform olarak tanımlayabiliriz. Platform üzerinde arama, içerik dağıtımı, yükleme, satın alma ve indirme gibi servisler, iyi kurulmuş teknik altyapı sayesinde pürüzsüz bir deneyim sunuyor.
Platform içerisinde LBC (LBRY Credits) token ile içerik üreticilerin satışa çıkardığı ürünleri satın alabiliyorsunuz. Şimdilik bu token görece yeni olduğu için platform; hesap oluşturma, içerik görüntüleme, keşfetme, davet etme ve takip etme gibi aktiviteleri bu token ile ödüllendiriyor. Bu tokenleri ister stake edebilirsiniz, ister beğendiğiniz içerik üreticileri ödüllendirebilirsiniz, isterseniz de destekleyen bir borsada paraya çevirebilirsiniz. Ya da bu tokenlarla kanal yaratabilir ve 4GB’a kadar video yüklemeye başlayabilirsiniz. Önerilen video boyutunun 720p olduğunu belirtelim. LBRY’nin uzun vadede alım - satım, depolama ve içerik güvenliği gibi konularda bütüncül bir ekosistem olma potansiyeli var.
Platform blok zincir tabanlı olduğu için her yükleme halka açık kayıt defteri yoluyla kayıt altına alınıyor. Böylece hem içeriklerin telif hakları korunmuş oluyor hem de kopyaları ve kopyalayan hesapları bulmak kolaylaşıyor. Bunun yanında hesabınızı YouTube’a bağlayıp oraya yüklenmiş videolarınızı senkronize edebilirsiniz. (Tabi YouTube kaldırmadıysa!) Platformda reklama yer olmaması da kullanıcıları memnun eden avantajlar arasında yer alıyor.
LBRY.TV, kanallara abone olduğunuzda izlediğiniz içerikleri temsil ediyor. İçerik üreticilerin ücretsiz olarak yayınladıkları videoları izlemek için hesap yaratmanıza gerek yok. Ancak ücretli videolar için üye olmanız ve cüzdanınızı bağlamanız gerekiyor.
Bu arada uygulamanın browser üzerinde olmadığını, bilgisayarınıza kurulan bir uygulama olduğunu belirtelim. Browser üzerinden erişebileceğiniz Odysee de LBRY altyapısını kullanan bir popüler video paylaşım platformu. Daha doğrusu LBRY’nin video paylaşımı üzerine odaklanmış biçimi diyebiliriz. İçerikleri aynı ancak kullanıcı arayüzleri ve işlevleri farklı. LBRY kanal yaratıp video yüklemek, başka bir uygulamadan içerik çekmek için uygulama yaratmak gibi işlevlere sahipken Odysee daha çok video arama üzerine işlevlere sahip ve LBRY’nin merkezi arayüzlü uzantısı gibi düşünebiliriz. Tabi burada da eğer LBC’niz varsa kanal yaratıp video yükleyebiliyorsunuz.
THETA
Daha önce de detaylı olarak bahsini ettiğimiz THETA uzun ve derin araştırmalar sonucu, sektörde yanlış gidenleri düzeltmek amacıyla kuruldu. Bu araştırmalara göre günümüz video paylaşım platformlarında oldukça pahalı olan hosting ücretinin faturasını platformlar içerik üreticilere kesiyor. Ayrıca merkezi olmasından kaynaklanan sansür ve yetersiz algoritmalarından kaynaklanan adaletsiz dağıtım sektörün en büyük problemlerini oluşturuyor.
Theta, kendi sahip olduğu blockchain’i kullanarak buna bir alternatif geliştiriyor. Bu alternatif sistemde platform herhangi bir hosting hizmeti vermiyor. Bunun yerine kullanıcılar kullanmadıkları bant genişliğini sisteme paylaşıyor, karşılığında da paylaştıkları bant genişliğine orantılı olarak THETA token kazanıyorlar. Bu sistem hem içerik üreticilerin geleneksel platformlarda olduğundan daha çok kazanmasına olanak tanıyor hem de daha kaliteli bir video izleme akışı sağlanıyor.
THETA açık kaynak kodlu bir uygulama. Bu THETA ağını şeffaf ve güvenilir kılıyor. Aynı zamanda içerik sağlayıcılar ve başka video platformları bu kaynak kodları kullanarak kendi kitleleri için özelleştirilmiş merkeziyetsiz aplikasyonlar (Dapp) kurabilirler.
D.TUBE
DTube biraz da özellikle YouTube’a benzer bir tasarım tercih ediyor. Böylece YouTube’a merkeziyetsiz bir alternatif olma şansını güçlendiriyor. Her ne kadar güvenlik gerekçeleriyle giriş işlemleri biraz karmaşık gelse de zamanla alışılıyor. DTube bunun dışında kullanıcıların adapte olmakta zorlanmamaları için elinden geleni yapmış görünüyor. Hatta bu yöntem işe yaramış olmalı ki aylık 2 milyonun üzerinde izleyiciyi kendine çekmeyi başardı. Bu izleyicilerinin büyük çoğunluğunun ABD’den geldiğini de belirtelim.
Sitelerinde belirttiklerine göre DTube dünyanın merkeziyetsiz bir sistem üzerine inşa edilmiş ilk kripto tabanlı video paylaşım platformu. Sistem Avalon blok zinciri ve eşler arası IPFS ağını kullanıyor.
Kullanıcılar sisteme video yüklediklerinde, yorum yaptıklarında, izlediklerinde ve paylaştıklarında DTC token kazanıyorlar. Bu da sistemin reklamsız olarak sürdürülebilmesine olanak tanıyor. Reklam olmaması bir yandan yüklediğiniz videolardan daha fazla gelir elde edemeyeceğiniz anlamına geliyor gibi görünse de aslında video içerisinde kendi reklamlarınızı yapabilirsiniz. Daha samimi görünen bu reklamlar izleyicileri de rahatsız etmeyecektir.
DTube ile ilgili bir başka ilgi çekici nokta ise sansür korumalı bir sistem olması. Denilebilir ki zaten blockchain üzerinde merkeziyetsiz bir sistem olduğu için doğrudan sansüre karşı dayanıklı olmuyor mu? Tabi ki. Ancak DTube bunu bir adım öteye taşıyor. Öncelikle içerik kılavuzunda paylaşılan içeriklere karşı -yasal olduğu sürece- hiçbir kısıtlama getirmiyor. Bir içeriğin sansürlenip sansürlenmeyeceğine ise izleyiciler karar veriyor. Nasıl mı? Başparmak aşağı veya başparmak yukarı oylarıyla!
Bu oylama sistemi sadece sansür açısından değil, algoritmaların nasıl çalışacağını da belirlemesi açısından önemli. Web2 üzerindeki neredeyse bütün uygulamalar algoritmalarını belli etkileşim ya da izlenme oranlarına göre düzenlerken DTube herkese eşit fırsat tanıyor. Burada YouTube’un başparmak aşağı oylarını kısa bir zaman önce gizlediğini de hatırlatalım.
DTube algoritması şu şekilde çalışıyor: Bir video ne kadar çok artı oy alırsa kendi kategorisinde o kadar yukarılara çıkıyor. Eksi oy alan içerikler ise otomatikman görünmez kılınıyor. Ne diyebiliriz ki, tam anlamıyla demokratik bir sistem!
DTube’da oy kullanabilmek için DTC tokene ihtiyacınız var. DTC token tuttuğunuzda her saat DTC başına 1 VP (voting power) kazanıyorsunuz. Bu kazandıklarınızı harcadıkça, yorum yaptıkça, video yükledikçe, izledikçe… kısacası sistem içerisinde aktif oldukça DTC kazanıyor ve harcıyorsunuz. İşin başka bir enteresan noktası ise DTC yakarak videolarınızın reklamını yapabiliyorsunuz. DTC yakıldığında dolaşımdan ebediyen çıkıyor ve token daha değerli hale geliyor. Bu şekilde sistemin kısır döngüye girmesi de bir bakıma engellenmiş oluyor.
BitChute
BitChute da diğer blockchain tabanlı muadilleri gibi önceliği sansüre karşı savaşa veriyor. Öte yandan bu platformum diğerlerinden farkı finansal olarak topluluk tarafından desteklenmesi. Topluluk bu desteği aylık üyelik yoluyla veya kripto para yardımıyla yapabiliyor. Kripto olarak Bitcoin, Bitcoin Cash ve Ethereum kabul eden platform oldukça kolay ve anlaşılır bir arayüze sahip.
BitChute’un öne çıkan özelliklerinden biri de videolar için oldukça geniş bir kategori tabanı olması. Finanstan Anime’ye, eğitimden geziye, teknolojiye kadar birçok kategori mevcut. Böylece aradığınız videolara çok daha rahat ulaşabiliyorsunuz.
BitChute’a video yüklemek için üye olmanız gerekiyor ama izlemek için herhangi bir gereklilik aranmıyor. İçerik üreticiler yine bağış yoluyla gelir elde edebiliyor. Bitchute’un diğer bir farkı da reklama karşı bir tutumu olmaması. Hatta şu sıralarda reklamları birkaç hesapla test ettiklerini belirten Bitchute ekibi platformunda spesifik bir token kullanmaması ile de muadillerinden farklılaşıyor.
DLIVE
DLive, sektörün içerik üreticilerinin gelir elde etmesini zorlaştıran yüksek talepleri, adil olmayan içerik gösterim algoritmaları, sansür ve yükselen platform ücretleri gibi sorunları bertaraf etmek amacıyla bir grup içerik üreticinin girişimiyle, bir bakıma zaruri olarak ortaya çıkan bir platform.
Topluluk tabanlı bir yaklaşım izleyen DLive, adından da anlaşılacağı gibi daha çok canlı yayınlar üzerine odaklanan bir platform. Blockchain üzerinde inşaa edilen diğer platformlar gibi DLive da hem içerik üreticilerini hem de kullanıcıları sohbet ettiklerinde, video izlediklerinde ve içerik üreticilere hediye gönderdiklerinde ödüllendiriyor.
DLive’ın ekosistemindeki tokenler LEMON ve BTT Stake olarak 2 birime ayrılmış durumda. Ancak ekosistem temel olarak LEMON üzerinden dönüyor. LEMON sanal bir ödül tokenı ve kullanıcılar bunu sistem üzerinden istedikleri ödeme metodunu seçerek satın alabiliyorlar. LEMON ile sadece içerik üreticilere bağış yapabiliyor ve kanallara üye olabiliyorsunuz. Bu tokeni izleyiciler tekrar paraya çeviremiyor. Ancak içerik üreticiler LEMON karşılığı sistemden ödeme alabiliyorlar. Bütün ödemelerin yüzde 20’sini DLive geliştirme masrafları için alıyor, yüzde 5’lik bir havuz ise günlük olarak BTT Stake hodlerlarına dağıtmak için kullanılıyor. Böylece içerik üreticiler ödemelerin yüzde 75ini alırken BTT bulunan cüzdanlarını sisteme bağlayan premium üyeler stake ettikleri token oranında günlük olarak pasif gelir elde ediyor.
Kullanıcılar arasında popüler olmasını sağlayan özellikleri ise sansüre karşı duruşu ve bütün yayıncılara adil bir algoritma ile olanak tanıması.
Bütün bunlar kadar başka platformlara API desteği sunan, Verasity ve LivePeer gibi platformlar da mevcut. Bu API’ler başka video hosting ve paylaşım platformlarının filizlenmesine önayak olacak cinsten. Bu bilgiler ışığında diyebiliriz ki YouTube gibi merkezi yaklaşımlı, kullanıcılar ve içerik üreticiler üzerinden para kazanan video paylaşım platformları hem izleyicileri hem de içerik üreticileri o kadar sıktı ki, blockchain teknolojisinin de gelmesiyle birlikte insanlar yeni mecralar aramaya yöneldiler. YouTube’dan sonraki dev kim olacak dersiniz?
