2017 yılında internetten yapılan kartlı işlemler 6 yıl öncesinin yıllık reel büyüme oranınını ancak yakaladı

Konuk yazarımız, İstanbul Bilgi Üniversitesi İşletme Fakültesi'nden Prof. Dr. Şule Işınsu Özmen'dir.

Aşağıdaki grafikler için kullanılan veriler bkm.com.tr’den, yıllık reel büyüme oranlarını hesaplamak için kullanılan enflasyon oranları TUİK’den alınmıştır. Aşağıdaki grafik, çoğumuzun bildiği ve webrazzi.com’da da yayınlanan birçok kurumun tespit ettiği gibi internetten yapılan kartlı işlem hacminin her yıl hangi oranda büyümekte olduğunu göstermektedir. 2017 yılında internetten yapılan kartlı işlemler nominal değerler ile hesaplandığında % 44,9,’luk bir artış göstermiştir.

E-ticaret işlemleri tanımının, aslında dar kapsamlı olarak değerlendirildiğini düşündüğüm perakende işlemlerinin, bu büyüme içinde önemli bir payı olduğu bir gerçek. Dolayısıyla farklı kaynaklar, araştırma kuruluşları ve büyük e-ticaret firmaları da, e-ticarette büyüme oranını bu civarda hesaplamakta veya tahmin etmektedir.

Bu büyüme elbette sevindirici bir büyüme oranıdır. Ancak bunu enflasyondan arındırılmış rakamlarla yani reel artış oranı olarak hesaplamak daha gerçekçi olacaktır.

Aşağıdaki tabloda “internetten yapılan kartlı ödeme işlemleri“ sütunundaki veriler bkm.com.tr’nin kamuya açık veri kaynaklarından alınmış ve bir sonraki sütunda nominal değerler üstünden artış oranları hesaplanmıştır. TUİK’den elde edilen TÜFE yıllık değişim oranları kullanılarak enflasyondan arındırılan reel değerler üstünden hesaplanan artış oranları ise son sütunde bulunmaktadır.

BKM’nin en son yayınladığı 2018 ilk çeyrek rakamlarına göre, internetten yapılan kartlı işlemlerin nominal artış oranı 2017 yılının ilk çeyreğine göre %38, reel artış oranı da % 25’dir.Görüldüğü üzere 2017 yılında, bir önceki yıla göre nominal artış oranı 44,9 % ile son 6 yılın en büyük artış oranıdır. Reel büyüme oranlarına bakıldığında son yılın artış oranı, 29% ile 2012 yılının büyüme oranından biraz fazla olsa da ona en yakın oran olarak görünmektedir.

Kapsamında e-ticaret işlemlerini de bulunduran internetten yapılan kartlı işlemler, 2005 yılından bu yana 13 yıldır mevsimsel olarak farklılık göstermektedir. Dolayısıyla üç aylık dönem içindeki bu artış diğer çeyrek dönemlerde veya aylık dönemlerdeki artış veya azalışlarla birlikte değerlendirilirse daha anlamlı olacaktır. Diğer bir ifadeyle 2017’de yıllık reel artış %29 iken, 2018’in ilk çeyreğinde 2017’nin ilk çeyreğine göre %25 olması kesilikle 2018 yıllık reel artış ile ilgili bir azalma şeklinde değerlendirilmemelidir.

Aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi bu farklılık aylık bazda yıllardır aynı trendi izlemektedir. Grafiğin en üstünde yer alan 2018’in ilk üç ayına ait değerlere bakıldığında bu trendin bu yıl içinde benzer şekilde seyredeceği anlaşılmaktadır. Her yıl Temmuz ayında internetten yapılan kartlı işlem hacmi en yüksek miktarına ulaşmakta. Sadece 2016 yılında bunun Ağustos ayına kaymış olduğu görülmekte. Sonuç olarak TÜBİSAD, TÜSİAD raporlarında da belirtildiği gibi e-ticaret pazarının yaklaşık %35 ini oluşturan online tatil ve seyahat alışverişleri nedeniyle Temmuz ayında yüksek olması hiç de şaşırtıcı değil.

Şubat aylarında düşüş yaşanırken sonraki aylarda kademeli olarak bir artış görülmekte. Temmuz sonrasında ise kademeli bir azalış görünmektedir. Son iki yılda ise dikkat çekici bir şekilde Kasım aylarında bir yükseliş yaşanmaktadır.

Sonuç olarak e-ticaret rakamları her yıl biraz daha iyiye gitse de daha katedeceğimiz çok yol olduğu birçok sektör temsilcisinin ortak görüşü olmaya devam etmektedir.