İnterneti, insan hakları ve bireysel özgürlükler için daha iyi bir yer haline getireceksek, çuvaldızı batırmamız gereken yerlerden biri de hızla yayılan yanlış haberler. Online dezenformasyon, dünya genelinde yıllardır mücadele konusu olsa da Türkiye'de durum o kadar vahim ki, yayınlar dijital okurların güvenini kaybetmiş durumda. Reuters Institute for the Study of Journalism'in Digital News Report'unun 2015 sonuçlarına göre Türkiye, dijital haber tüketiminde ön sıralarda yer alıyor ama ‘Gördüğüm haberlere çoğu zaman inanırım’ diyenlerin sayısının en az olduğu ülkelerden. Bunda büyük medya kuruluşları arasında uzlaşılmış dijital habercilik standartlarının olmaması elbette etkili. Bu standartları endüstriye hatırlatmak ve bunlara bağlı kalarak habercilik yapmayı benimseyen teyit.org, bugün yayına başladı.
Var oluş sebebini "haber kaynağı olarak interneti kullanan yurttaşların ve sivil toplum örgütlerinin çevrimiçi platformlarda doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak, eleştirel düşünme alışkanlığını ve doğru bilgiye ulaşma bilincini kazandırmak" şeklinde açıklayan teyit.org, tipik bir internet haber sitesi değil. Manşet ve haber başlıkları, gündemi oluşturan haberlerin doğruluk payını bir bir analiz ediyor. Çokça konuşulan ve paylaşılan haberlerde, kritik bilgi ve görsellerin nasıl çarpıtıldığını ortaya koyuyor.
Kılı kırk yaran platformun kurucusunun gazeteci Mehmet Atakan Foça olması, takipçilerini muhtemelen şaşırtmaz. 2009'dan beri Türkiye'de gazetecilik yapan Foça, son dönemde, sosyal medyada paylaşılan haberlerin doğruluğundan şüphe eden binlercesi için bilir kişi konumundaydı. Foça'nın bireysel girişiminin gördüğü ilgi, Türkiye'de bir haber doğrulama platformuna duyulan ihtiyacın bir tür sağlaması oldu ve Foça öncülüğünde, on kişilik bir ekip, İstasyon TEDU Sosyal İnovasyon Merkezi içinde teyit.org'u geliştirmeye başladı. Platform, yaygın bilinen yanlışlardan sosyal medyanın gündemine oturan şüpheli bilgilere, yaygın medyanın gündeme getirdiği iddialardan şehir efsanelerine kadar birçok alanda doğrulama yaparak düzenli içerik üretecek. Bununla birlikte Türkçe ve İngilizce olarak yayın yapacak olan teyit.org'un kaos zamanlarında insani krizlerin ortaya çıkmasını önlemek üzere içerik üretmesi ve acil yardım örgütlerine eğitimler düzenlemesi de planlar arasında.
teyit.org nedir? Nasıl çalışır?
Bugün farklı alanlarda uzman on editörle çalışan teyit.org, dijital mecralarda yer alan şüpheli haberleri tarama, seçme, araştırma ve analiz olmak üzere dört aşamada inceliyor. teyit.org'un kendi açıklamalarına göre, tarama aşamasında, her gün güncellenen haberler ya da sosyal medyada gündeme gelmiş konular dijital araçlar vasıtasıyla kontrol ediliyor. Okurların gönderdiği şüpheli haberlerle yaygın olarak doğru bilinen yanlışlar ve şehir efsaneleri de bu taramanın kapsama alanında. Seçme aşaması ise, bir içeriğin viral olmasının hayati risklere ya da çatışma ihtimaline yol açabilecek derecede önemli olması veya yanlışlanması/doğrulanmasının gecikmesi halinde aynı riskler doğurması gerçeğinden yola çıkıyor. Araştırma aşamasında bir içeriği doğrulamak için en temel gazetecilik metodları ile dijital araçlar bir arada kullanılıyor. Bu süreç Doğrulama El Kitabı’nda bahsedilen çok basit metodlarla birlikte, kaynaklara ulaşma ve kaynakları doğrulamaya kadar varan karmaşık yöntemleri de içeriyor. Son aşamada ise sadece somut veriler ve olguların ortaya konduğu bir analiz hazırlanıyor. Verilerin gösterdiği kadarıyla iddianın ne kadar doğrulanıp, ne kadar yanlışlanabildiğini anlatan bu metinler, teyit.org'da yayınlanıyor.
teyit.org, dört aşamalı incelemesinin sonuçlarını doğru, yanlış, karmaşık ya da şüpheli olmak üzere dört farklı kategoride sınıflandırıyor. Bunlardan sonucun karmaşık olması, incelenen iddianın hem doğru hem de yanlış bilgiler içerdiğine dair veriler elde edildiğine işaret ederken; şüpheli olması incelenen iddianın doğrulanacak ya da yanlışlanacak verilere erişilemediği ancak gerekli verilere erişilmesi durumunda iddianın açıklığa kavuşturulabileceğini ifade ediyor, teyit.org'a göre. teyit.org, incelediği tüm haberlerin bu kategorilere göre sayısal dağılımını da ana sayfasında gösteriyor. Tahmin edebileceğiniz gibi yanlışlanan haberlerin sayısı ilk günden ağırlığını hissettiriyor. İstatistikler diğer taraftan teyit.org'un var oluş sebebini de doğruluyor. Oranlar doğru haberler lehine değişinciye kadar, gerek okur gerek bağımsız platformların mücadeleye devam etmesi gerekiyor.
