E-ticaret hacmi 2011 yılında reel olarak yüzde 36 büyüdü [Analiz]

Konuk yazarımız Prof. Dr. Şule Özmen,  İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde öğretim üyesi ve E-ticaret adlı kitabın yazarıdır.

Yarın Webrazzi E-ticaret’12 etkinliğinde önemli bilgiler açıklanacaktır ama etkinlik öncesinde BKM’nin e-ticaret verilerinin analizinden elde ettiğim bazı sonuçları Webrazzi okurlarıyla paylaşmak istedim.

BKM verilerine göre 2011 yılında, yerli ve yabancı kartların yurtiçi kullanımından doğan e-ticaret hacmi yaklaşık 22,9 Milyar TL olarak gerçekleşti. 2010 yılında 15,2 Milyar TL olan hacim, nominal (açıklanan) değerlere göre hesaplandığında 2011 yılında yüzde 50 artmış görünüyor. Piyasada genellikle dile getirilen artış oranı da bu oran. Oysa e-ticaret hacmi enflasyondan arındırıldığında reel artış yüzde 36 seviyesinde.

Hesaplamalarda baz aldığım veriler BKM’nin yayınladığı, yerli ve yabancı kartların toplam yurt içi kullanımı ile TUİK’in yayınladığı TÜFE oranları. E-ticaret hacmi verileri yıl ve dönemsel bazda her yılın eflasyon oranlarına göre reel değerlerine çevrilmiş ve baz yılı olarak verilerin BKM tarafından detaylı olarak yayınlanmaya başladığı 2005 yılı kullanılmıştır.

E-ticaret hacmindeki yıllık reel artış sağdaki grafikten de görüleceği gibi 2006 yılından itibaren bir önceki yıla göre yüzde 58 artmış ve artış oranları 2007’de yüzde 112, 2008’de yüzde 49, 2009’da yüzde 6, 2010’da yüzde 39 ve 2011’de yüzde 36 olarak gerçekleşmiştir.

Büyümeyi yorumlarken, artış yüzdelerinin yanı sıra hacimdeki büyümenin reel olarak TL karşılıkları da önem taşımaktadır. Bu bağlamda, 2007 yılında gerçekleşen iki katından fazla büyüme miktarı reel olarak yaklaşık 2,5 Milyar TL’ye karşılık gelirken bir sonraki yılın artan büyüme oranı 2,3 Milyar TL’ye karşılık gelmektedir. 2010’daki büyüme reel olarak 2,9 Milyar iken 2011’in artış oranı reel olarak 3,7 Milyar TL’ye karşılık gelmektedir.

BKM’nin e-ticaret verilerini analiz ettiğimde karşıma çıkan diğer sonuçlar ise şu şekilde.

Bu analizlerde de aylık ve dönemsel e-ticaret hacimleriyle ilgili verilerin reel değerleri baz alınmıştır. Aylık dalgalanmaları gösteren yandaki grafikte ise son 7 yılın aylık dalgalanmalarının birbirine oldukça paralel seyrettiği görülüyor. Özellikle son yıllar dikkat çekici bir biçimde benzerlik gösteriyor.

Diğer istatistiksel bulgular gibi aylık artış ve azalışların oldukça dikkatli değerlendirilmesinde yarar var. Göz ardı edilmemesi gereken noktalardan birisi de e-ticaret verilerinin tüm sektörlerin toplamını yansıtmasıdır. E-ticaret işlemlerinin alt kırılımlarla ilgili ayrıntılarla değerlendirme yapılması daha sağlıklı sonuçlar verir.

BKM sitesinde yayınladığı basın bültenlerinde kredi kartları ile Türkiye’de e-ticaret sitelerinden yapılan harcamaların sektörel dağılımı olarak üç alt kırılım verilerini sunmaktadır. Bunlar hizmet sektörü, havayolları, elektronik eşya ve bilgisayar. Bu kırılımlar detaylandıkça ve yayınlandıkça, bilgi değeri daha yüksek bulgular ve sektör için ışık tutacak raporlar elde etmek mümkün olacaktır.

Her konuda detaylar çok önemlidir ancak istatiksel analiz ve görsellerin en kritik özelliklerinden birisi de yanıltıcı yargılara yol açma ihtimalidir. Kullanılan istatistikler doğru olsa bile hatalı kullanım ve yorumlar nedeniyle karşıdakini yanıltmak mümkündür. Bu nedenle sonuçlar ne gösteriyorsa, yorumlar onunla sınırlı kalmalı ve farklı çıkarımlarla abartılmamamlıdır.

Sonuçlarla ilgili hatalı algılar yaratmaktan kaçınmaya çalışarak sizlerle aşağıda birkaç ilginç sonuç daha paylaşmak istiyorum.

1) 2005 yılının ilk çeyreği baz alındığında, e–ticaret hacminin reel olarak iki katına çıkması 5 çeyrek dönem almış ve 2006 yılının 2. çeyreğinde iki katı hacime ulaşmış. Yine 2005 yılının ilk çeyreği baz alındığında 8 katına çıkması 20 çeyrek dönem sürmüştür. Yani 2005 yılının ilk çeyreğinde örneğin 1 TL’lik e-ticaret harcaması yapıldığını varsayarsak, 2009 yılının son döneminde bu harcama miktarı reel olarak 8 TL’lik bir harcama miktarına ulaşmıştır. Aynı mantıkla 2011 yılının son çeyreğinde ise 16 TL’lik bir harcama yapılmıştır. (2005 yılı ilk çeyreğininin 1 TL olarak baz alındığını tekrar etmekte yarar var)

2) E-ticaret işlem tutarlarının işlem adedine bölünerek elde edilen işlem başına ortalama harcama tutarları da sürekli artış kaydetmekte. Nominal değerler üzerinden yapılan analiz sonuçlarına göre 2005 yılı Ocak ayında e-ticaret işlemi başına ortalama 84 TL harcanırken 2011 yılının yine aynı ayında bu ortalama 182 TL’ye yükselmiştir. Yıllık bazda hesaplandığında ise, 2005 yılı işlem başına düşen ortalama işlem tutarı 76 TL,, 2011’de ise 182 TL’dir.

Sevgili Arda Kutsal’ın rakamları ne kadar sevdiğini ve özellikle Webrazzi etkinliklerinde sektör yetkililerin ağzından bu rakamları almak için yaptığı ustalıklara çoğumuz şahitiz. Ne rakamların ne de analizlerin sonu yok. Biz en iyisi burada noktayı koyalım ve E-ticaret’12 etkinliğinde sektörle ilgili duyacağımız yeni rakamları bekleyelim.