2023 Türkiye E-Ticaret Ekosistemi Raporu'ndan öne çıkanlar

2023 Türkiye E-Ticaret Ekosistemi Raporu’nun sonuçları açıklandı. iyzico, Dogma Alares ve Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) iş birliğiyle hazırlanan raporda paylaşılan bilgilere göre, 2023 yılında yüzde 132 büyüyen e-ticaret sektörünün satış hacmi 1.855 milyar TL'ye ulaştı. Bu noktada pandemi sonrası, 2021 yılına geçerken yüzde 69 olan Türkiye e-ticaret satış hacminin büyüme oranının bir sonraki yıl yüzde 110 olarak gerçekleştiğini de belirtelim. 

İşlem sayısı

2020-2021 ve 2021-2022 arasında e-ticaret işlem sayısı sırasıyla yüzde 45 ve yüzde 43 büyüme gösterdi. 2023 yılına baktığımızda işlem sayısının yıllık büyüme oranının yüzde 23 olduğunu görüyoruz. 2023 yılında 6 milyar adete yakın e-ticaret işlemi gerçekleştiğini de ekleyelim. 

Türkiye’nin e-ticaret hacmi ve ortalama sepet büyüklüğü

Rapora göre; Türkiye’deki e-ticaret faaliyetleri, yaklaşık 1.9 milyar TL’lik hacim değerine sahip. Bu da 2023 yılında Gayrisafi Yurt İçi Hasılanın (GSYİH) yüzde 6.8’ine denk geliyor. Türkiye’deki perakende e-ticaret hacmi ise toplam perakende hacminden yüzde 18,3’lük pay alıyor.

Bu arada globale baktığımızda Çin, globaldeki perakende e-ticaret hacminin yüzde 33’ünden fazlasının kaynağı olarak konumlanmakta. Çin, e-ticaretin GSYİH’ye oranında da yüzde 16,2’lik bir değer ile e-ticaretin GSYİH'ye katkısında lider olarak ön plana çıktı. Almanya’nın ise yüksek kişi başına düşen GSYİH değerine rağmen alt sıralarda yer alması dikkat çekti. Çin ve Almanya çıkarıldığında, raporda yer alan ülkeler arasında kişi başına düşen GSYİH azaldıkça e-ticaret/GSYİH oranının da azalma eğilimi gösterdiği gözlemlendi. 

Türkiye'de 2023 yılında yüzde 108 büyüyen ortalama sepet büyüklüğü 255 TL artarak 492 TL’ye yükseldi. Ortalama sepet tutarının aylara göre değişimi incelendiğinde Kasım ayı ortalama 795 TL ile ilk sırada yer aldı. 2022’de ilk sırada yer alan Aralık ayı ise 2023’te Kasım ayının ardından ikinci sıraya geriledi.

Öne çıkan özel alışveriş günleri ve demografi

2023’te öne çıkan özel alışveriş günlerine bakıldığında, “Black Friday” ve “Okula dönüş” haftası dışındaki zaman dilimlerinde işlem hacmi, sayısı ve ortalama sepet tutarının genel ortalamaya oranlamasında azalma görülüyor. 

2022’de çevrimiçi alışverişlerde yılın en aktif haftası olan "Black Friday" haftası 2023 yılında da konumunu korudu. Ortalama sepet tutarındaki en yüksek harcama 941 TL ile “Black Friday” haftasında gerçekleştirildi. Black Friday haftasını ise ortalama 850 TL sepet tutarı ile “Single’s Day” takip etti. 

Okula dönüş haftası diğer özel günler arasında ortalama 566 TL sepet tutarı ile en düşük harcama yapılan dönem olarak kaldı. Bunun nedeni ise kitap ve kırtasiye ürünlerinin düşük maliyetlere sahip olması. 

Rapor, Türkiye’de toplam e-ticaret hacminin yüzde 42’sini 26-35 yaş grubunun oluşturduğunu belirtiyor. Raporda paylaşılan bilgilere göre; e-alışveriş alışkanlığı, 35 yaşın üstünde yaş arttıkça azalırken, 56-65 grubunda yüzde 2’ye kadar düşüyor. 

E-ticaret işlem sayısının saat dilimlerine göre dağılımına bakıldığında, işlem sayılarının öğlen ve akşam saatlerinde homojen bir şekilde dağıldığı görülüyor. Öte yandan müşteriler, gece ve sabah erken saatlerde daha az işlem yapıyor. işlem yoğunluğu; 15.00-18.00 arası zirve noktasına ulaşırken, saat 18.00’dan sonra azalmaya başlıyor. 03.00-06.00 arasında dip noktasına ulaşan işlem sayıları, 06.00 sonrasında artışa geçiyor. Bu arada 12.00’dan 00.00’a kadar olan ​saat diliminde işlemlerin yüzde 70’inden fazlasının gerçekleştiğini belirtelim. 

Ödeme yöntemleri

2023 yılında küresel e-ticaret ödemelerinin yüzde 63’ü alternatif ödeme yöntemleri aracılığıyla gerçekleşti. Bu alternatif ödeme yöntemleri arasında kripto paralar, ön ödemeli kartlar ve BNPL gibi ödeme yöntemleri yer alıyor. Rapor, Türkiye'de geleneksel ödeme yöntemlerinin kullanım oranının küresel ortalamanın neredeyse iki katı olduğunu belirtiyor. 

Rapor, iyzico ile Öde yöntemi kullanan satıcılar üzerinden geçen e-ticaret işlemlerini de inceliyor. Buna göre; kredi kartı ile yapılan ödemeler, işlem sayılarında yüzde 50, satış hacminde ise yüzde 65 pay aldı. Kredi kartı ödemeleri, bir önceki yıla kıyasla satış hacminde 12 puan artış gösterdi. Bu pay, havale, EFT ve diğer ödeme yöntemlerinde yaşanan düşüşten alındı. Kredi kartlarından sonra ikinci sırada yer alan banka kartı ile yapılan ödemeler hem işlem sayısı hem de işlem hacmi olarak yüzde 1 civarında pay kaybetti.

Bu yılın raporunda, iyzico ile Öde yönteminin satış hacmindeki payının işlem sayısındaki payından yüzde 50 daha fazla olduğu görülüyor. Rapor, bu durumu iyzico ile Öde yöntemini tercih eden tüketicilerin, diğer ödeme yöntemlerini tercih edenlere kıyasla işlem başına daha yüksek meblağ içeren e-ticaret aktivitelerinde bulunmasıyla ilişkilendiriyor. 

İlk 5'te yer alan sektörler 

Rapora göre ilk 5 sırada yer alan sektörler, toplam işlem hacminin yüzde 58,6’sı ve toplam işlem sayısının yüzde 50,2’sini oluşturdu. Paylaşılan bilgilere göre; moda ve aksesuar sektörü birinciliğini korumasına rağmen hem pazar hem işlem payında 7’şer puan kaybetti.

İkinci sıradaki yer alan elektronik ve teknoloji sektörü ise pazar payını 2 puan işlem payını ise 0,6 puan artırdı. Kozmetik ve kişisel bakım sektöründe ise pazar payı görece stabil kalmasına rağmen, işlem payı 12 puana yakın önemli bir düşüş gösterdi.

Pazar payı 0,5 puan artan turizm ve seyahat sektörü işlem payında 2 puana yakın düşüş yaşadı. Hizmet sektörü ise pazar payında 0,2 puan düşüş gösterirken, işlem payını 4,6 puan artırdı. Böylece hizmet sektörü, yüzde 28,0’lık işlem payına sahip yiyecek ve içecek sektörünün ardından işlem payı bakımından ikinci sırada yer aldı.

Satıcı dağılımı

Raporda satıcı aktiviteleri coğrafi bölge bazında inceleniyor. Paylaşılan bilgilere göre; satıcıların yüzde 62,8’ine sahip Marmara Bölgesi, satıcı sayısı açısından ilk sırayı alıyor. Marmara’yı sırasıyla yüzde 12,6 ile İç Anadolu, yüzde 11,4 ile Ege Bölgesi takip ediyor. Son sırada ise yüzde 1,2 ile Doğu Anadolu Bölgesi yer alıyor.

Satıcıların yarısından fazlası İstanbul'da bünyesinde bulunuyor. Böylece satıcıların şehirlere göre dağılımında İstanbul, açık ara farkla ilk sıraya konumlanıyor. İstanbul’daki satıcılar, Türkiye'deki toplam e-ticaret hacminin yüzde 90’ını, toplam e-ticaret işlem sayısının ise yüzde 77’sini gerçekleştiriyor. 

Öne çıkan iyzico verileri 

iyzico Satış ve Pazarlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Şebnem Dağ Güven'in aktardıklarına göre iyzico’da gerçekleşen işlem adedi 215 milyon, işlem hacmi 130 milyar TL’ye yükseldi. Kartlı ödemeler verilerine göre e-ticaretin payı, 2023 sonunda yüzde 27’ye, 2024’ün ilk 5 ayı sonunda ise yüzde 29 seviyelerine geldi. iyzico ile Öde ödeme yönteminin kullanıcı sayısı yüzde 55 artarken, bireysel kullanıcıların sayısı 6 milyonu buldu.