Dünyayı kalkındıran Türk kadın girişimciler

Dünyamızın daha yaşanabilir bir yer olması sadece devletlerin değil, vatandaşlar ve özel kurumlar olarak hepimizin birer görevi. Şüphesiz kendi başımıza bu denli kapsayıcı bir plan geliştirmemiz bir birey veya özel kurum olarak pek mümkün değil. Bu nedenle Birleşmiş Milletler çatısı altında yüzlerce ülkenin imza attığı ve 2030 yılına kadar dünyamızın daha iyi şartlara sahip olması için 17 adet küresel sürdürülebilir kalkınma amacı (SKA) belirlendi. Bu program kapsamında devletler ve özel kuruluşlar sürdürülebilirlikle ilgili yaptıkları çalışmalarını bu 17 amaç ekseninde raporluyorlar.

Son yıllarda girişimciliğin büyük bir ivme kazanmasıyla birlikte girişimcilerin sürdürülebilirlik açısından da büyük değerler yarattıklarına şahit oluyoruz. Üstelik bu girişimlerin kar amacı gütmeyen sosyal girişimler olmalarına da gerek yok. Pekala birçok girişimci doğrudan ticari amaçlı bir girişim kursa bile 17 sürdürülebilir kalkınma amacına yönelik birçok katkı sağlayabiliyor.

Bu girişimlerin önemli bir kısmı kadın girişimciler tarafından kuruluyor. Dünyada da olduğu gibi ülkemizde de sürdürülebilir kalkınma amaçlarına yönelik çalışmalar yapan birçok kadın girişimcimiz mevcut. Geliştirdikleri teknolojiler ve iş modeli inovasyonlarıyla bir yandan ciddi ekonomik değerler yaratırken diğer yandan da toplumu ve dünyayı daha güzel hale getiriyorlar. 

Bu yazımda 17 küresel sürdürülebilir kalkınma amacına (SKA) katkı sunan kadın girişimcileri ve girişimlerini anlatacağım. Şüphesiz bazı girişimler birden fazla kalkınma amacıyla ilişkili olabilir ama ben daha fazla öne çıktıkları kalkınma amacıyla sınıflandıracağım:

SKA 1: Yoksulluğa Son: Zeynep Eliçin’in kurduğu Varsapp, kullanmadığınız ikinci el eşyalarınızı güvenle kiralayabileceğiniz pazaryeri hizmeti sunuyor ve böylece kaynaklara ve mülkiyete sahip olma gereksinimini ortadan kaldırarak herkes için eşit erişimi kolaylaştırıyor.

SKA 2: Açlığa Son: Akademisyen Aslı Zuluğ’un girişimi olan Guru Sağlıklı Gıda ’nın vizyonu “Bilimin ışığında sağlıklı gıda”. Güvenilir gıdaya erişim imkanı sağlayan girişim Türkiye’nin ilk doğal kolajen ve protein cipsi Pacha Cips markasının da üreticisi. Aygen Savaş Alkan’ın Türkiye’nin ilk Biyoponik Tarım girişimi olan Kybele’s Gardenda Anadolu’nun bereketi ile geleceğin teknolojisini buluşturarak karbon negatif, sürdürülebilir gıda ve dikey tarım sistemleri inşa ediyor.

SKA 3: Sağlıklı ve Kaliteli Yaşam: Biyokimya uzmanı Hülya Dağöttüren’in girişimi Umayana, kanser hastalarının kemoterapi sırasında ortaya çıkan ve şimdiye kadar herhangi bir çözümü bulunamayan yaralarını iyileştiren özel formüllü jel ve kremler üretiyor. Global ölçekte rakibi bulunmayan girişim patent başvurularını da yapmış durumda. Boğaziçi Üniversitesinde akademisyen olan Rana Sanyal’in girişimi RS Research ise kemoterapinin etkisini artırırken yan etkilerini azaltabilen ilaç adayları geliştirme hedefi ile çalışmalarını sürdürüyor. Ayrıca başarılarını yakında zamanda aldıkları 12 milyon dolarlık yatırımla da bir kez daha ispatladılar. Bu amaçla ilişkili olarak çalışan başka bir başarılı kadın girişimcimiz olan Emine Saraç’ın girişimi olan Nanomed ise enfeksiyon ve enfeksiyona bağlı hastalıkların, dakikalar içerisinde tanısını sağlayabilecek mobil uyumlu biyosensörler geliştiriyor. 2020 yılında pandeminin ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra covid -19 tanısında kullanılmak üzere yüksek saflıkta yerli antikor geliştirerek gurur kaynağımız oldular.

SKA 4:Nitelikli Eğitim: Kübra Kablan’ın kurucusu olduğu Diagnosis Time, tıp öğrencilerinin mesleki gelişimini hızlandırmak amacıyla Tıbbi Vaka Platformunu geliştirdi.

SKA 5:Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Mina İlköz’ün girişimi UP School, teknolojide rol model kadınlar yetiştirmek için kurulan bir eğitim teknolojisi platformu. Kadınlara teknik donanım ve özgüven kazandırarak kariyerlerine başlama olanağı sağlıyor.

SKA 6: Temiz Su ve Sanitasyon: Elif Türker Step2water’da yeni nesil su dolum üniteleri geliştirerek tek kullanımlık pet şişelerin kullanımını azaltıyor. Böylece hem temiz içme suyuna erişim kolaylaşıyor hem de çevreye daha az pet şişe atığı çıkıyor. Hülya Tomak ise Blueit girişiminde su israfını önleyen akıllı teknolojiler geliştiriyor.

SKA 7: Erişilebilir ve Temiz Enerji: Hümeyra Ergin’in girişimi Lightway kendini şarj edebilen zemin kaplama malzemeleri üretiyor. Birçok yerde elektrikli ışıklandırma gereksinimi ortadan kaldırarak elektrik tüketimini azaltıyor. Dilek Kazan ise BacPolyZyme’de fermantasyon süreçleriyle , biyoyakıt üretmek isteyen üreticiler için gelişmiş biyoprosesler sunuyor. Böylece enerjide fosil yakıt ihtiyacının azaltılmasına katkıda bulunuyor.

SKA 8: İnsan Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme:Yasemin Oğuz’ın girişimi Pusula.ai yapay zeka teknolojisinden yararlanarak hayati endüstrilerde üretim hatlarından toplanan verileri kullanarak üretim verimliliğini sağlıyor. Akademisyen Tuba Gözbaşı’nın girişimi Optiyol ise tedarik zinciri yönetiminde rotaları yapay zeka teknolojisi ile optimize ederek yakıt ve zaman tasarrufu sağlıyor.

SKA 9: Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı: Akademik geçmişe sahip girişimci Gül Ceylan Tok’un girişimi Tea Networks kablosuz ağlardaki kullanıcı deneyimini yapay zeka tabanlı programları sayesinde optimize ederek wifi verimliliğini ve kalitesini yönetebiliyor. Girişim dünyanın önde gelen internet operatörlerinin birçoğuna hizmet satmayı başarmış durumda. Pınar Öncü’nün girişimi Atlas Space, bugünlerde çok popüler olan Metaverse dünyasının gerektirdiği sanal gerçeklik teknolojisi üzerine uzun zamandır çalışıyor ve şu an metaverse dünyasında birçok firma için yepyeni hizmetler geliştiriyor.

SKA 10: Eşitsizliklerin Azaltılması:Fatma Akgün’in kurduğu B4AFC ileri yaşa gelmiş insanların sosyalleşme açısından toplumdaki eşitsizliklerini ortadan kaldırıyor. Böylece ileri yaş yetişkinlerinin mesleki, fiziksel, ruhsal ve sosyal ihtiyaçlarına cevap vererek yaşam kalitelerini arttırıyor.

SKA 11: Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar: Lal Polater’in Hergele girişimi şehirlerde elektrikli scooter hizmetleri sunuyor. Çevreyi kirletmeyen, sürdürülebilir bir ulaşım sisteminin oluşmasına katkıda bulunuyor. Yağmur Gömürlü ise girişimi Biriktirapp sayesinde şehirlerdeki atıkların geri dönüşüme kazandırılmasını sağlıyor.

SKA 12: Sorumlu Üretim ve Tüketim: Ayşe Yılmaz’ın girişimi Ottan, gıda ve tarım endüstrisinin atık ürünlerini dönüştürüyor. Akademisyen bir girişimci olan Senem Seven’in kurucusu olduğu Soygel, tarımsal üretimde kullanılan suyun toprak içinde daha uzun süre muhafaza edilmesini sağlayan bir malzeme geliştirerek su kaynaklarının daha verimli kullanılabilmesini mümkün kılıyor.

SKA 13: İklim Eylemi: Ayşe Sultan Kurt’un kurduğu Bionova Tech endüstriyel gıda atıklarını dönüştürerek fosil yakıt tüketimini azaltmak için biyoetanol üretimine odaklanıyor. Türkiye Simge Goorany’nin kurucusu olduğu CIRCULA ise üç boyutlu robot yazıcı ile geri dönüştürülebilir mobilyalar tasarlıyor ve üretiyor. Ürünlerinde selüloz bazlı atıklar ile plastiklerin birleşimi olan çevre dostu biyokompozit malzeme kullanarak çevre kirliliğinin azaltılmasına katkıda bulunuyor.

SKA 14: Sudaki Yaşam: Huriye Göncüoğlu’nun “Türkiye’nin Kadın Balıkçıları” girişimi birçok balıkçı kadına eğitimler sağlayarak onların hem kişisel hem de mesleki gelişimine katkıda bulunuyor. Böylece ülkemizde sürdürülebilir bir balıkçılık ekosisteminin gelişimine destek oluyor. ​

SKA 15: Karasal Yaşam:Nehir Boyacıoğlu’nun kurucusu olduğu Vaha Smart Garden, sıfır atıkla topraksız olarak kendi gıda ürünlerinizi üretebileceğiniz sistemler ve teknolojiler geliştiriyor.

SKA 16: Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar: Güney Haştemoğlu’nun kurduğu Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı, suça sürüklenerek çocuk adalet sistemine giren çocukların, sistem içerisindeki tüm aşamalarında destek vererek onların topluma kazandırılmalarını amaçlıyor.

SKA 17:Hedefler İçin Ortaklıklar: Ravzanur Eken’in kurucusu olduğu Güçlü İyilik Platformu ‘Dünyayı iyilik kurtaracak’ sloganıyla yola çıkarak, farkındalık içerikleri üreten, toplum psikolojilerini güçlendirmek için çalışan, daha yaşanabilir bir dünya için sürdürülebilir kalkınma amaçları doğrultusunda iyilik görevleri tasarlayan bir sosyal girişim.

Sanırım siz okuyucular da bütün bu örnekleri okurken - benim de yazıyı kaleme alırken hissetmiş olduğum gibi- gurur duyma ve hayran olma duygularını güçlü bir şekilde hissettiniz. Ve başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere birçok Türk büyüğünün Türk Kadını için söylediği övgü dolu sözlerin ne kadar yerinde olduğu konusunda hak verdiniz.  Fakat kafamızı günümüz gerçeklerine döndüğümüzde maalesef ülke ve toplum olarak kadınlarımıza hak ettiği değeri vermeyi bir türlü beceremediğimizi fark ediyoruz. Toplum olarak önümüzde kız çocuklarının eğitime erişim hakkı, kadın cinayetlerinin engellenmesi, cinsiyete dayalı ücret eşitsizliği gibi kadınların mağduriyetlerine sebep olan pek çok sorun çözülmeyi bekliyor. Hem ülkemizin hem de dünyamızın daha yaşanabilir bir yer olması için kadın girişimcilerimiz canla başla çalışıyorlar. Aynı özveriyi toplum olarak bizlerin de göstererek kadınlarımıza destek vermemiz gerekiyor çünkü kadının olmadığı bir yerde hiçbir şey yeşermiyor.