MASAK tarafından hazırlanan Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberi yayınlandı

Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (MASAK) Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberi'ni bugün sitesinde yayınladı. Rehberde Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları için suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanın önlenmesine dair yükümlülüklere ilişkin temel esaslar yer alıyor. 

Bunun yanı sıra rehberde hem kripto paraların hem de kripto varlık hizmet sağlıyıcılarının tanımı yapılıyor. Kripto para tanımı için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelikten yararlanılıyor: 

Kripto varlık, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelikte, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanmıştır.

Kripto varlık hizmet sağlayıcılar ise, söz konusu kripto varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık etmektedir

Yükümlülükler neler?

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının, yükümlükleri;  müşterinin tanınması yükümlülüğü ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğü olmak üzere 2 ana başlık altında toplanıyor. Bu 2 ana başlık altında ise pek çok öğeye yer veriliyor.  

Dokümanda suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmana dair detaylı tanım, yaptırım ve cezalara yer verilirken; aracıların yükümlükleri şöyle tanımlanıyor: 

...bahsi geçen yükümlülükler, 5549 sayılı Kanunun 3 ila 9/A maddelerinde tanımlanmış olup, yükümlülüklere ilişkin daha detaylı düzenlemelere ilgili Yönetmelik ve Tebliğlerde yer verilmiştir. Bu kapsamda, kripto varlık hizmet sağlayıcıların tabi oldukları yükümlülükler, müşterinin tanınması, şüpheli işlem bildirimi, bilgi ve belge verme, devamlı bilgi verme ile muhafaza ve ibraz olarak sayılabilir.

Gerçek ve Tüzel Kişiler için Kimlik Tespiti Şartı 

Müşterinin tanınması yükümlülüğüne göre; aracı kurumlar, aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorunda. 

Kripto varlık hizmet sağlayıcılar ile hizmet alanlar arasında sözleşme yapılması nedeniyle, her iki taraf arasındaki ilişki  “sürekli iş ilişkisi” olarak tanımlanıyor. Ayrıca Kimlik tespiti konsunda detaylı bilgi için Tedbirler Yönetmeliğinin 5 ila 26/A incelenmesinde fayda var.

5549 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre yükümlüler, müşterinin tanınmasına ilişkin esaslar kapsamında; kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek ve gerekli diğer tedbirleri almak zorundadır. Müşterinin tanınmasına ilişkin detaylı düzenlemeler ise, Tedbirler Yönetmeliğinin 5 ila 26/A maddelerinde yapılmıştır. Müşterinin tanınması yükümlülüğü kapsamında alınması gerekli en önemli tedbir “kimlik tespiti”dir. Söz konusu Yönetmelikte hangi işlemlerde ve ne şekilde kimlik tespiti yapılacağı detaylı bir şekilde açıklanmış olup, buna göre kimlik tespiti yapılması gerekli olan işlemler, işlem tutarına bağlı olanlar ve olmayanlar şeklinde sınıflandırılmıştır. 

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile bu platformlardan hizmet alacak kullanıcılar arasında sözleşme yapılması esas olduğundan ve yapılan sözleşmeye istinaden kurulan üyelik kapsamında müteakip işlemler gerçekleştirilebildiğinden, söz konusu iş ilişkisi “sürekli iş ilişkisi” tanımına girmekte ve sözleşme yapılması esnasında tutar gözetmeksizin kimliğe ilişkin bilgilerin alınması ve bu bilgilerin doğruluğunun teyit edilmesi suretiyle sözleşme yapılan kullanıcılar ve bu kullanıcıların adına veya hesabına hareket edenlerin kimliğinin tespit edilmesi gerekmektedir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları; sürekli iş ilişkisi tesisi dışında,

-Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin,

-Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe olduğunda tutar gözetmeksizin,

-İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı yetmişbeşbin TL veya üzerinde olduğunda,

kimlik tespiti yapmak zorundadırlar. 

Kimlik tespitinin, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanması gerekmektedir.

Rehberde yer alan bilgilere göre; müşteri kimlik tespiti kapsamında gerçek ve tüzel kişilerin kimliklerinin tespit edilmesi gerekiyor.

Gerçek kişilerin kimlik tespitinde; ilgilinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarası, adresi ve imza örneği, iş ve mesleğine ilişkin bilgiler, varsa telefon numarası, faks numarası, elektronik posta adresi ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası alınmalıdır.

Kimlik tespiti kapsamında alınan bilgilerin bazılarının teyid edilmesi de gerekiyor. Bu bilgiler sırasıyla;  Ad, soyad, doğum tarihi, T.C. kimlik numarası ve kimlik belgelerinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler. 

Rehbere göre; söz konusu bilgiler; Türk uyruklular için T.C. nüfus cüzdanı, T.C. sürücü belgesi veya pasaport ile üzerinde T.C. kimlik numarası bulunan ve özel kanunlarında resmi kimlik hükmünde olduğu açıkça belirtilen kimlik belgeleri, Türk uyruklu olmayanlar için pasaport, ikamet belgesi veya Bakanlıkça uygun görülen kimlik belgesi, üzerinden teyit edilmelidir. 

Tüzel Kişiler 

Tüzel kişilerde de detaylı bir kimlik ve veri doğrulaması yapılacağını belirtelim. Rehbere göre; tüzel kişilerden alınacak bilgilerin tamamı şu şekilde: 

Tüzel kişinin unvanı, ticaret sicil numarası, vergi kimlik numarası, faaliyet konusu, açık adresi, telefon numarası ile varsa faks numarası ve elektronik posta adresi, tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası alınacaktır. 

Müteakip işlemler 

Rehberde; Kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde üyelik sözleşmesi yaparak sürekli iş ilişkisi kuran kullanıcılar tarafından daha sonradan gerçekleştirilen 75 bin TL ve üzeri işlemler müteakip işlemler olarak değerlendiriliyor. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları; Bu işlemleri yapan kişilerle yüz yüze gelerek kimlik tespitini yapmalı: 

Tedbirler Yönetmeliğinin 16 ncı maddesine göre, daha önce usulüne uygun olarak kimliği tespit edilenlerin sürekli iş ilişkisi kapsamında yüz yüze yapılan ve kimlik tespitini gerektiren müteakip işlemlerinde, kimliğe ilişkin bilgiler alınarak bu bilgiler yükümlüde bulunan bilgilerle karşılaştırılır. 

Kimlik tespiti yapılmadığı sürece; Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının kullanıcılara hizmet vermesi ise mümkün değil.

Kimlik tespitinin yapılamadığı veya iş ilişkisinin amacı hakkında yeterli bilgi edinilemediği durumlarda; iş ilişkisi tesis edilemez ve talep edilen işlem gerçekleştirilemez.

Şüpheli işlemler en geç 10 gün içinde bildirilmeli 

Rehberde yer verilen diğer önemli başlık; şüpheli işlem bildirimi. Bu başlığa göre; hizmet sağlayıcılar, şüpheli işlemleri, işlemin gerçekleştiği andan itibaren en geç 10 gün içinde MASAK Başkanlığına bildirmek durumunda. Şüpheli işlem tanımı ise şöyle yapılıyor: 

Şüpheli işlem; yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halidir.

Şüpheli işlemlerde parasal bir sınır bulunmuyor. Ayrıca şüpheli işlemlerin devamlı bilgi verme kapsamında bildirilmiş olması şüpheli işlem bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmıyor. Hizmet sağlayıcılar bu gibi durumlarda Şüheli İşlem Formu doldurarak, söz konusu işlem ya da işlemleri MASAK'a iletebilir. 

MASAK Başkanlığına şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu yetkili merciler dışında açıklamanın cezası ise bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası olarak karşımıza çıkıyor. 

8 yıl süren muhafaza ve ibraz yükümlülüğü 

Hizmet Sağlayıcı kuruluşların, veri paylaşımı konusunda pek çok yükümlülüğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Şüpheli işlemler söz kınusu olduğunda verilerin ne kadar süre ile saklanacağı şu şekilde açıklanıyor: 

5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 8 inci maddesine göre, yükümlüler, anılan Kanunla getirilen yükümlülüklere ve işlemlerine ilişkin her türlü ortamdaki; belgeleri düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları son kayıt tarihinden, kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür.

Hizmet sağlayıcılar ayrıca platformda gerçekleşen işlemlerden; Bakanlık tarafından belirlenecek tutarı aşanları Başkanlığa bildirmek durumunda. Bu bağlamda hizmet sağlayıcıların, bakanlığa düzenli olarak bilgi vermesi de gerekmekte: 

5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 6 ncı maddesine göre, yükümlüler, taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Bakanlıkça belirlenecek tutarı aşanları Başkanlığa bildirmek zorundadırlar. Devamlı bilgi verme kapsamındaki işlem türleri, bilgilerin ne şekilde ve hangi sürelerde verileceği, kapsam dışında tutulacak yükümlüler ile uygulamaya ilişkin diğer usûl ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. 

Bu kapsamda Bakanlığımızca belirlenen usul ve esaslar dahilinde devamlı bilgi vermek zorunluluğunuz bulunmaktadır.

Cezai Yaptırımlar 

Rehberde cezai yaptırımlara da detaylı olarak bir tablo halinde yer veriliyor. Tek bir ihlal için verilecek cezai yaptırımlar da 30 bin TL ile 50 bin TL olarak belirlenirken; idari para cezası üst limit tutarı 4 milyon TL olarak öne çıkıyor. 

Yapılan yükümlülük denetimleri sonucunda, 5549 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre; müşterinin tanınması yükümlülüğü, devamlı bilgi verme yükümlülüğü ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün ihlallerinin tespiti halinde, MASAK tarafından Kanunda belirtilen miktarlarda ve işlem başına idari para cezası verilir.

Rehberin son kısmında örnek şüpheli işlem tiplerine dair detaylı bir tablo paylaşıldığını da belirtelim. Hizmet sağlayıcılar, söz konusu şüheli işlemleri tanımak için bu tablodan ve rehberin tamamından faydalanabilir.