1992’de gerçekleşen savaş öncesinde ağır sanayi altyapısına sahip olan Bosna-Hersek’te ülke ekonomisi şu an hizmet, bankacılık ve turizm alanında yapılan yatırımlar ile canlandırılmaya çalışılıyor.
Bosna-Hersek’te gelişen bilişim ve iletişim teknolojilerinin ülke ekonomisi açısından itici güç olmaya 2000’li yılların başından itibaren başladığını söyleyebiliriz. Özellikle yetişmiş insan, rekabet edilebilir maliyetler ve AB ile uyum sürecine duygusal lişkilerimizi de eklersek teknoloji girişimcilerimiz için Bosna-Hersek’i Avrupa'daki operasyonları için seçebilecekleri bir merkez olarak düşünebilmemiz hayal sayılmaz.
T.C. Ekonomi Bakanlığı ve DEİK 2015-2019 döneminde Bosna-Hersek ekonomisinde büyüme oranının ortalama % 3.1 olmasını bekliyor
T.C. Ekonomi Bakanlığı ve DEİK'in paylaştığı bilgilere göre ülkenin ekonomik büyümesinin, ihracatta en önemli pazarı olan Avrupa Birliği ülkelerindeki faaliyetler ile doğrudan ilgili olduğunu açıklıyor. Avrupa bölgesinde GSYİH’nın geçtiğimiz iki yılda %0,8 ortalama ile büyümesi Bosna-Hersek'in dış talebindeki artışı göz önüne aldığımızda 2015-2019 yılları arasında %3.1 civarında bir büyüme oranına sahip olabileceğini gösteriyor.
Savaş sonrası en hızlı toparlanan sektörlerden birisi Telekomünikasyon sektörü oldu
Bosna-Hersek’in telekomünikasyon altyapısını 1992’den sonra toparlayan en önemli sektörlerden biri oldu. 2005 yılında 1.6 milyon olan cep telefonu hattı sayısı 2010 yılında 3 milyona, 2012 yılında ise 3.4 milyonu (her 100 kişiye 88 hat) geçti.
Bosna-Hersek'in telekomünikasyon sektörü de birçok konuda olduğu gibi etnik kökenler ile şekillenmiş üç operatörden oluşuyor (Hırvat: Eronet, Boşnak: BH Telekom ve Sırp: Telekom Sırpske). Bu üç operatör arasından en büyüğünün Federasyon Hükümeti’ne ait olan BH Telekom olduğunu söyleyebiliriz.
Kanayan yara: İşsizlik
Yaklaşık 3.8 milyon kişinin yaşadığı Bosna-Hersek'in resmi verilere göre işsizlik oranı farklılıklar gösterse de son iki yıldır %40 - %43 aralığında değişiyor. Avrupa'da en yüksek işçi sigortası ödeyen ülkelerden biri olan Bosna-Hersek'te işverenlerin brüt maaş üzerinden çalışanlarının maaşlarının %70'ini devlete ödemek zorunda kalmaları ülkede kayıt dışı istihdamı da bu ölçüde tetikliyor.
Avrupa'nın "vergi cenneti"
Bosna-Hersek %17 KDV oranı ve ''sabit'' %10 Kurumlar Vergisi ile Avrupa'nın en düşük vergi oranına sahip ülkesi. Sağlık, posta, bankacılık ve eğitim gibi kurumlarında KDV'den muaf olduklarını da ayrıca belirtelim.
Bosna-Hersek'in popüler internet girişimleri
Bölgenin en büyük e-ticaret sitelerinden eKupi için, Bosna-Hersek'in Hepsiburada'sı demek mümkün. Elektronikten kırtasiye malzemelerine, kitaplardan anne çocuk ürünlerine, oyuncaklardan parfüm ve tekstilere kadar geniş bir ürün gamı var.
2010 yılında Saraybosna'da kurulan PikPay, yıllık 300.000 işlem adeti ve 7 milyon BAM (yaklaşık 3.5 milyon avro) işlem hacmi ile Bosna-Hersek'teki en büyük ödeme sistemlerinden biri.
Bosna-Hersek merkezli Lupon Ventures'ın dijital pazarlama dikeyindeki girişimlerinden. Bölgenin en güçlü RTB altyapısına sahip olan ADxPremium, bölge ülkelerdeki en büyük haber sitelerinden, portallara kadar pek çok sayfa tarafından gelirleri yükseltmek için kullanılan bir reklam yönetim platformu.
Bosna-Hersek'in Sahibinden'i olarak nitelendirebileceğimiz OLX.ba, bölgedeki en büyük ilan sitesi.
Grup satın alma dikeyinde faaliyet gösteren Ekupon.ba, grup satın alma fırsatlarına ek olarak çeşitli kuponlar da yayınlıyor. Bosna-Hersek'in ve bölgenin parlayan girişimlerinden.
Elvis Pivic: "Her sene kurulan şirketlerin yaklaşık %12'si teknoloji şirketleri, yaklaşık 5.000 kişiye bu endüstride istihdam sağlanıyor."
2015 verilerine göre Bosna-Hersek’te teknoloji eko-sisteminin ürettiği ekonomik değer yaklaşık 315 Milyon BAM (207 Milyon Euro).
Elvis Pivic, HUB387 Sarajevo, Networks Sarajevo, Spark Mostar, Lanaco Banja Luka, BIT Centar Tuzla gibi girişimcilik eko-sistemini güçlendirecek oyuncularla pazarın daha emekleme aşamasında olduğunun altını çiziyor ve ekliyor: “Bosna-Hersek’in düşük teknoloji üretim maliyetine karşı yüksek standartta geliştirdiği yazılım çözümleri halihazırda Silikon Vadisi’ndeki girişimlerin bile dikkatini çekiyor. Bazı Amerikalı girişimler yazılımlarını Bosna-Hersek’te geliştiriyor.’’
Bosna-Hersek'te düşük maliyetli bir yazılım ordusu kurabilirsiniz
Ülkedeki teknoloji firmalarının büyük çoğunluğunun ihracat yapması düşük teknoloji üretimi maliyetine sahip olan Bosna-Hersek için bir sürpriz değil. 700 Euro'dan 2000 Euro'ya kadar maaşlar ile oldukça deneyimli yazılımcılarla çalışabilmeniz mümkün.
Şahsen özellikle konumu, rekabetçi maliyetleri ve kültürel ortak değerleri ile Bosna-Hersek'in Avrupa'da iş yapmak isteyen girişimcilerimiz için avantajlı bir basamak olduğunu düşünüyor, konu ile ilgili siz değerli okuyucularımızın görüşlerini bekliyorum.
