Webrazzi Gündem serisinin 9. ve son toplantısı “Risk Sermayesi ve Melek Yatırım” konusu ile Taksim Elite World Hotel’de başladı.
İnternet sektörünün önde gelen yatırım şirketlerinin yetkilileri ile melek yatırımcıların konuşmacı olarak katıldıkları konferansımızda Türkiye’deki yatırım ekosistemini ve fırsatlarını derinlemesine konuşuyoruz.
(9:30) Gündem Toplantısı Arda Kutsal'ın açılış konuşması ile başladı.
Türkiye ve Dünyada Melek Yatırım
(9:45) LabX Genel Müdürü Fuat Sami
F. Sami: Melek yatırımcılık heyecanlı bir girişimciye, tecrübeli bir kişinin yardımcı olması.
Melek yatırımcı maddi - manevi belli bir olgunluğa ulaşmış insan.
Melek yatırım 20 bin TL ile 500 bin TL aralığında gerçekleşebiliyor.
Yurt dışında melek yatırımcılığı meslek olarak yapan var. Yurtdışında 18 farklı şirkete yatırım yapmış insanlar var.
Genellikle girişimciler önce aile ve tandıklara gidiyorlar, sonra melek yatırımcılara, daha sonra risk sermayedarlarına gidiyorlar. Ama bana kalırsa önce kendi kaynakları ile başlamalı, sonra aile ve tanıdıklar yerine melek yatırımcılara gitmeli. Çünkü işin içine para girince aile ve tanıdıklarla bu ilişkiye girmek her zaman çok sağlıklı sonuçlar doğurmayabilir.
Girişimciler kendi bağlantıları ile yatırım arayabilir ama bana geldiğinizde ben 85 yatırımcıyı tanıyorum.
Melek yatırımcılar ortaya sadece para değil, kendi network'lerini de ortaya koyuyorlar.
Eminim şu anda Türkiye'de en az 10 kişi adının melek yatırımcı olduğunu bilmediği yatırımcılarla, bir girişim için el sıkışıyor.
Şu anda Türkiye'de benim bildiğim 4 melek yatırımcı ağı var. Benim de girişimim bir melek yatırımcı ağı kurmaktı ve şu anda bu hayalimi yaşıyorum.
Türkiye'de 2,5 milyon erkek, 80 bin kadın girişimci var.
LabX'in yanı sıra Birfikrinmivar.com ile genç girişimcilere fırsat yaratmaya çalışıyoruz. Gençler en fikir dolu oldukları yaşlarda ama ironik olarak en parasız ldukları dönemdeler. Globalleştirmeye başladığımız Birfikrinmivar.com bu gençlere yardımcı oluyor.
Türkiye'de ve Dünyada Melek Yatırım
(10:00) İyi bir fikriniz varsa, yatırım almak zor değil. Girişimci olarak doğru yetkinleri ve doğru fikirleri bir araya topladığınızda insanların kapısını çalabilirsiniz.
ABD'de melek yatırımlar milyar dolarlar seviyesinde. ABD'de her mahallede bir melek yatırım ağı var. Avrupa'da İngiltere ve Fransa bu alanda en aktif ülkeler.
Facebook ve Google melek yatırımcılarına en çok kazandıran şirketler. Teknoloji dışında en çok kazandıran şirket Body Shop, melek yatırımcısına 4000 kat kazandırdı.
Bunu da söylemek zorundayım: Melek yatırımla kurulan şirketlerin %50'si batıyor, %25'si ise "living dead" denen durumda devam ediyor.
Melek yatırımcıya gitmeden önce: İş ve gelir modelini netleştirmeli, ekibin önemi kavramış, heyecan ve fark yaratmaya başaran ve tüm bunları bir Excel'de anlatabiliyor olmalı.
Son olarak: Girişimcilik hayal kurmaktan geçer.
İnternet Ekosistemi ve Yatırım Modelleri
10:20 ETohum kurucusu Burak Büyükdemir, Inovent Gelen Müdürü Serhat Görgün, iLab Ventures Direkötürü Yüksel Dibekoğlu, İnternet Ekosistemi ve Yatırım Modelleri'ni konuşmak için sahnede.
Y. Dibekoğlu: iLab Ventures'ın doğal aralığı 500 bin dolarla - bir kaç milyon dolar arasında.
Burak Büyükdemir, Yüksel Dibekoğlu'na az önce duyurduğumuz Neredekal.com ve Dijimecmua.com yatırımlarının miktarını sordu, Yüksel Dibekoğlu rakamı açıklayamayacağını, sadece %35 ortak olduklarını söyledi.
S. Görgün: Innovent'in üç temel alanı:
1- Çekirdek sermaye yatırımlar ile şimdiye kadar 6 tanesi akademi dışı olmak üzere toplam 16 şirket kuruldu.
2- Teknopark'daki merkezimizde girişimcilerimizin pek çok masrafını karşılıyoruz.
3- Sabancı Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi gibi eğitim kurumlarına teknolojyi transfer faaliyetleri sürdürüyoruz.
Innovent, iş başına 250 bin TL'ye kadar yatırım yapıyor. Uygun şartlar oluştuğunda da exit yapabiliyor.
B. Büyükdemir: iLab Ventures'in exit konusundaki yaklaşımı nedir?
Y. Dibekoğlu: Bugüne kadar exit yapmadık ama uygun şartlar oluşacak olursa veya kaynağa ihtiyaç duyarsak yapabiliriz.
B. Büyükdemir: Bir yatırım esnasında değerler, sermayeler ve ortaklık yapısı ilk aşamalarda nasıl belirleniyor?
Y. Dibekoğlu: Benzer şirketlere bakmaya çalışıyoruz ama her firmanın kendine özel önemli farklılıkları olduğu için her zaman tam sonuç vermiyor. Ama her iki tarafında da aklındaki oranları birbirine yaklaştırmaya çalışıyoruz. Ya da farklı enstrümanlar kullanmaya çalışıyoruz. Örneğin Gittigidiyor'da önce %11, daha sonra %7'sini satın alma opsiyonumuz vardı.
B. Büyükdemir: Anlaşma durumda diğer haklar üzerindeki anlaşmalar ne şekilde gerçekleşiyor?
Y. Dibekoğlu: Sermaye arttırımı ve hisse satışı durumlarını biz yönetmeye çalışıyoruz. Örneğin 3 yıl boyunca kimse hisse satışı yapmasın, yapılacağı zaman satın alma önceliği diğer tarafta olsun gibi. Bu konularda zamanla Türkiye'de bu konularda standartların oluşacağına inanıyorum.
S. Görgün: Parada ve şartlarda anlaştıktan sonra ortaklık hakları anlaşmasında diğer konular term sheet'imiz de belirlenmiş durumda. Bu term sheet şimdiye kadar 9'da 4 oranında karşılıklı olarak anlaşma sağlanabilmesine yardımcı oldu.
Yatırımlarımızın %70'i internet ve yazılım dışı.
B. Büyükdemir: Sizin açınızdan süreç nasıl işliyor, siz nasıl işlemesini tercih ediyorsunuz?
Y. Dibekoğlu: İş planı konusunda 70 - 80 sf dokümanlara ne vaktimiz yetiyor ne de heyecan veriyor. İlk aşamada 1-2 sf'lık yönetici özeti veya 10 sf'lık dolu dolu bir sunum görmeyi tercih ediyoruz. İlgimizi çekerse toplantı talep ediyoruz ve sonraki detaylar bu toplantılarda netleştiriliyor.
B. Büyükdemir: Bu yıl başka yatırımlar olacak mı?
Y. Dibekoğlu: Bu yıl açıklamadığımız 1 yatırım daha var. Kendimizin hayata geçireceği 1 girişim var; bir girişimciyi içeri çekmeye çalışıyoruz.
S. Görgün: Yılda 1,5 milyon dolar bir fonumuz var. Yani yılda 6 yatırım yapıyoruz. Bu yıl şimdiye kadar 4 yatırım için 900 bin dolar ayırdık. Bu yıl için geriye yatırım yapabileceğimiz 600 bin dolarımız var ve 2 yatırım daha yapmayı düşünüyoruz.
B. Büyükdemir: Sizin için süreç ne şekilde işliyor?
S. Görgün: Genellikle 1 paragraf yazı ile ilk temas kuruluyor. Bizim durumumuzda mutlaka üzerinde çalışmamız gerekiyor ve son halini biz oluşturmak durumda kalıyoruz. Tercih ettiğimiz öncelikle 1-2 sf bir yönetici özeti veya 10-15 sf'lık bir sunum.
11:30'a kadar kahve arası ve ardından Webrazzi Gündem Toplansı'nı canlı olarak aktarmaya devam edeceğiz.
Emre Kurttepeli, Mynet, Yönetim Kurulu Başkanı
11:35
Arda Kutsal: Hem girişimcilik, hem yatırımcılık yönünüz var. Önce girişimcilik tarafındaki süreçleri, tecrübelerinizi paylaşabilir misiniz?
Emre Kurttepeli: Türkiye'de girişimciliğin tarifi de biraz farklı. Türkiye'de girişim cesaret üzerine kurulu. En başta sıkıntı bu tarif yüzünden ortaya çıkıyor. Ama yatırımcının ilk baktığı bu cesaretin altının doldurulup doldurulamadığı. Ayrıca Hazerfan Ahmet Çelebi örneğindeki gibi cesareti olup şansı tutanların da cezalandırıldığı bir kültürden geliyoruz.
Yanlış planlama yüzünden 4. ayda para yetmeyince, biz de en iyi yazılımcılara web design yaptırmak zorunda kaldık, 1 yıl dayanabildik.
Risk kapital bulamama değil, iş iyi gidiyorsa para bulunur. Fikir iyi olup para bulunamıyorsa 2 sebebi vardır: 1- Fikir iyi değildir, 2- Fikri hayata geçirecek insanlara güven yoktur. Para bulmak sanıldığı kadar zor değil.
A. Kutsal: Özellikle e-ticaret ve alternatif modeller ve yatırım ile ilgili görüşleriniz nedir?
E. Kurttepeli: Ben internette üş modellerini 2'ye ayırıyorum. 1- Reklama dayalı; Nesli tükenmeye başladı ve bunu yapabilmek için ya 3-5 milyon dolar kaynağınız olacak ve dayanacaksınız, ya da çok hızlı büyüyeceksiniz. Alternatifi minik niş pazarla ilgili kısıtlı kadroyla iş yapmak bu da ancak sizi döndürür, çok büyük çaplara ulaşması çok zor.
2- Kullanıcıdan para kazandığınız model. Burada ilginç olarak kar marjı yüksek olan ürünlerin durumu ilginç. Kar marjı düşük olan ürünlerde Amazon veya Gittigidiyor değilseniz işiniz çok zor.
Ama Türkiye'de önü açık olan katma değer katabileceğiniz, üyelik modeline bağlı sistemler. Çöpçatan siteleri buna güzel bir örnek. Eğer kısıtlı para ile yatırım yapacak olsam bu modele yatırım yapardım.
1 aya kadar 41-29 ile birlikte Türkiye'ye hitap edecek bir sosyal oyun duyuracağız.
Diğer önemli bir konu mobil entegrasyonu lan web uygulamaları. Foursquare'ın daha gelişmiş örnekleri olabilecek, lokasyon tabanlı işler de önemli bir potansiyel bir var.
A. Kutsal: Sizin açınızdan yatırım aralığı nedir?
E. Kurttepeli: Benim açımdan 1 milyon dolara kadar, daha fazlası olduğunda yatırımcı işe fazla karışmaya başlayabiliyor. Melek yatırımcının desteğini verip, işi bilen kişiye güvenmesi lazım.
Soru: Mobil kısımdaki iş modelleri, gelir modelleri nasıl olmalı?
E. Kurttepli: Üründen ürüne değişiklik gösterebiliyor ama cihaz da iş modelini değiştiriyor. Örneğin biz Mynet için yaptığınız iPhone uygulamasını, telefonda kullanmaya başlayınca sıfırdan yapmaya başladık. İş modeli de aynı şekilde cihazla beraber değişebilir.
Soru: Başka alternatifler varken neden Trendyol'a yatırım yaptınız?
E. Kurttepeli: Ben kurucuya ve kurucunun vizyonuna yatırım yaptım.
Sina Afra – Markafoni, Yönetim Kurulu Başkanı
(12:17)
Arda Kutsal: Sizin Türkiye'de girişime ve girişimci profiline dair görüşünüz nedir?
Sina Afra: Türkiye'de girişimler klonlama üzerine kurulu ama bunun sakıncası yok. Örneğin GittiGidiyor fikri eBay'den esinlenmiş olabilir ama çok güzel uygulamalarla geliştirildi.
Özellikle e-ticaret kısmı ilgi çekici buluyorum. 2012'de internet kullanıcısı 40-42 milyon olacak. İnternet üzerinde para harcayan kullanıcılar 4 milyon kadar, bence 2012'de 20 milyon olacak. E-ticaret için bunlar çok büyük fırsat.
Bence 6 ay sonra diket e-ticaret modelleri hız kazanacak, bundan 6-9 ay sonra bu dikey deneyimleri konuşuyor olacağız. Çünkü kullanıcılar çok spesifik deneyimler istiyor. Tüketici için saat alırken hedeflenen deneyim ile ayakkabı alırken hedeflenen deneyim çok farklı.
Türkiye, Avrupa pazarlarından daha hızlı dönüyor. Bazı konularda geri olabiliriz ama arayı çok hızlı kapatabiliriz.
Türkiye'de e-ticaret pazarını tam olarak rakamlarla ifade etmek çok zor. Ama farklı kaynaklardan 500 milyon dolarla 9 milyar TL arasında değişiyor. Bugünkü gerçek değer her neyse 2012'de 4 ila 6 katına çıkacağını ön görüyorum.
A. Kutsal: Yabancı yatırımın az olmasını nasıl değerlendiriyoruz?
S. Afra: Türkiye'de finansal yapı yeni girişimleri desteklemeye odaklı değil. ABD'de melek yatırım ağları 1978'den beri var, Türkiye'de yeni yeni kuruluyor.
Burada yabancı yatırımcının bakış açısını bilmek lazım. Bizim baktığımız her şeyin yanı sıra yabancı yatırımcı exit pazarı bulamadığı için sadece yabancı pazarlarda değer haline gelebilecek girişimlere yatırım yapıyorlar. Bu yüzden Grupon benzerleri ve dikey modeller ilgi görüyor. Bence yabancı yatırımcıları engelleyen kültürel ciddi sorun yok, exit seçenekleri yabancı yatırım için çok daha önemli bir sorun.
Markafoni önümüzdeki hafta Ukrayna'da, bölgeye özgü bir isimle başlayacak.
Soru: Yurtdışı yatırımcılar açısından istikrar ve sansür konularını nasıl değerlendiriyorsunuz?
S. Afra: ABD'den istikrara bakış açısında daha endişeli olabilir ama Avrupa o konuda daha rahat. Sansür konusu ise yasal uygulamalar zayıf, ama genel olarak sansür yatırımcı için gerçekten çok sakıncalı.
...
Cimri gibi online karşılaştırma sitelerinde de çok ciddi potansiyel görüyorum.
Türkiye İnternet Pazarı ve Yatırım Fırsatları
(13:00) Webrazzi Arda Kutsal, Young Turk Ventures - Kurucu Cem Sertoğlu, Rhea Investments - Yönetim Kurulu Üyesi Memet Yazıcı, Big Bang Ventures - Venture Partner Pamir Gelenbe
Pamir Gelenbe: New Bridge sonrasında 3 girişime yatırım yapıldı. Örneğin ben Çağlar Erol'un da ortaklığı olduğu doktorsitesi.com'a yatırım yaptım. Cem Sertoğlu'nun Grupanya yatırımı da bunlardan biri.
ABD'li yatırımcılar zaten Silikon Vadisi'nden 20 km uzaktaki girişimlere yatırım yapmıyorlar. Avrupa'da ise risk sermayesi fonları çok küçüldü. Bu nedenle bunları Türkiye'ye getirmek kolay değil, bu yüzden bu sermaynin Türkiye'den doğması gerektiğine inanıyorum.
Big Bang Ventures olarak 50 milyon Euro'luk bir fornumuz var ve bunun 3'te 1'ini Türkiye'ye getireceğiz.
Türkiye'de risk sermayesi sektörü olmadığı için bir öğrenme süreci var ve bu konuda Türkiye'de zorluk çekiyoruz. Bizim katkımız sadece para ile sınırlı değil. Özellikle Türkiye'deki girişimlere insan kaynakları konusunda yardımcı olmaya çalışıyoruz.
Sağlık konusuna da önem veriyoruz, Allah korusun girişimciye bir şey olursa ortada girişim kalmıyor.
Cem Sertoğlu: Türkiye'nin büyük şirketlerinin üst düzey yöneticileri bile bugün internet şirketlerine yönetici olmayı tercih edebiliyorlar. 2005-2006 yılından beri pek çok şey değişti, gelişti.
Memet Yazıcı: Türkiye olarak, yatırımcılar açısından iyi bir pazardayız. Rhea olarak son 6 aydır teknolojinin yanı sıra sağlık ve alt yapıda da yatırım yapıyoruz. Bilgi güvenliği bir konuda yatırım yaptık.
Nortel Netaş'ı büyük bir ABD'li venture şirketi ile birlikte satın almak üzere anlaşma imzaladık.
Genellikle 2-3-4-5 milyon dolar arasında yatırımlarımız oldu, 20 milyon dolara kadar genişleyen bir aralığımız var. İlk günden 1 milyon dolar verebiliriz ama bunu sürece yaymak da mümkün. Şu an için pek çok fikir var ama özellikle niş pazarlarla ilgileniyoruz.
Ayrıca 300 - 500 bin aralığında 5-6 şirkete yatırım yapacak bir enstrüman oluşturup, girişimcilere ağabeylik yaparak, erken aşama yatırımlar yapabilmeyi hedefliyoruz.
Biz Türkiye odaklı bir işe yatırım yapmayız. Örneğin YemekSepeti çok başarılı olmasına rağmen bizim ilgimizi çekecek bir girişim değil.
P. Gelenbe: New Bridge'ın yanı sıra Big Bang Ventures var ama üçüncü Hommingbird Ventures gelecek. Bundan bir süre önce Clear to Pay'e 0'dan seed yatırım yaptık. Şu anda 20 ülkede 600 çalışanı olan 150 milyon Euro cirosya ulaşan bir e-ödeme işi.
Cloud Computing'e 5 yatırım, aralarında Foootball Superstar'ın adında bir MMO oyununun da olduğu 3 oyuna yatırım yaptık, bir kaç e-ticaret yatırımı var. Biz sadece Türkiye'ye yönelik yatırımlara da sıcak bakıyoruz.
Fonumuzun %10'unu 200-300 bin Euro'luk seed yatırımlarına ayırıyoruz. 100 milyon Euro'luk fon var, 1-2-3 milyon Euro yatırımlar ilgimizi çekiyor.
Türkiye'de yarım aralıkları bir kaç yüz bin Euro ile 2 milyon Euro aralığında düşünüyoruz. Şu anda örneğin 2 şirket için 2 milyon Euro yatırım düşünüyoruz.
C. Sertoğlu: Young Turk Ventures bir fon değil, esnek bir yatırım firması. İdeal yatırım aralığımız 100 - 200 bin Euro ile 4 milyon Euro aralığında. Erken aşama yatırım da yapıyoruz. Bugün tercihimiz 1 milyon Euro'nun biraz üzeri.
Süreç aynı olduğu için bir kaç küçük yatırım yerine daha az sayıda büyük yatırım yapmayı tercih ediyoruz. Örneğin 100 adet 200 bin Euro yatırım yapacağıma, bunların en iyi 10 tanesine 2'şer milyon dolar yatırım yapmayı tercih ederim.
Bana en çok heyecan veren yatırımım aynı zamanda son yatırımım olan grup satın alma işi. Sosyal medya üzerinden güç alan e-ticaret çok heyecan veriri. Bugün internet üzerine iş yapan insanların sosyal medyayı göz ardı etmesi hata olur.
M. Yazıcı: Bizi heyecandıran konu eğitim, oyun ve "arkadaşının sırtından para kazanmak" (sosyal medya).
Türkiye'deki iletkenlik başka hiç bir yerde yok. O yüzden Türkiye bizim laboratuvarımız. ABD'de test edemeyeceğimiz şeyleri Türkiye'de çok daha çabuk test edebiliyoruz. Türkiye'de güzel şeyler öğrenip pazarlayabiliriz.
P. Gelenbe: Gardner'a göre ABD'de şirketlerin %20'si 3 yıl sonra cloud computing'e geçecek. O yüzden bu konu bizi çok heyecanlandırıyor. Dijital medya ilgimizi çekiyor. Bizim için e-ticaret çok ilginç bir konu. Şu anda Türkiye pazarında 2-3 milyon Euro civarında yatırım yapacağımız bir e-ticaret sitesi arıyoruz.
M. Yazıcı: Webrazzi okurlarına şunu söylemek isterim girişimcilikten kormayın. Bu hem sizin, hem de ülkenin geleceği için çok önemli.
C. Sertoğlu: Girişimcileri bol bol denemeye yönlendirmek istiyorum. Kod yazabilen herkesin bol bol deneme yapmasını tavsiye ediyorum. Herkes atlamadan önce paraşüt arıyor, maaşımı versin, işimi bırakayım gibi ama denemek lazım.
M. Yazıcı: Girişimcilere şunu söylemek istiyorum. Biz sizin fikrinizi çalmayacağız. Çalınacak fikriniz varsa o fikir zaten düşünülmüştür. Bir örnek vereyim, bizim en iyi yatırımımız 17 milyon yatırım yapıp, 3,5 yıl sonra 380 mnilyona sattığımız, hiç bir rekabet avantajı olmayan bir şirketti. Siz işinizi iyi yapıyorsanız, hızlı bir şekilde gerçekleştirin. Biz (yatırımcılar) bir işi yapabiliyor olsaydık, zaten yapardık...
Webrazzi Gündem toplantısı sona erdi... Tüm katılımcılara ve canlı olarak takip eden herkese teşekkür ederiz...
