Webrazzi Gündem bu kez mobil dünyanın nabzını tutmak için toplandı. Geleceğin mobil yaşamına dair önemli başlıklarla 10 değerli konuğumuzu ağırlıyoruz ve konuşulanları yine canlı olarak aktarıyoruz.
Webrazzi Gündem:Mobil toplantımızda ana sponsorumuz Ovi/Nokia, gündem sponsorlarımız Mynet ve Smartface Platform, Tmob ve TTnet. Toplantı programımıza şuradan ulaşabilirsiniz.
Webrazzi Gündem: Mobil toplantımız sona erdi. Toplantı notlarını yazının devamında bulabilirsiniz. Arda Kutsal'ın açılış konuşmasıyla toplantımız başladı.
Onur Çekmegil (Mynet) sunumuna başladı ve Mynet'in mobil faaliyetlerini anlatıyor.
O.Çekmegil: IAB verilerine göre Türkiye'de en yüksek erişim ağı durumunda. Bunu aynı deneyimle mobile aktarmak kolay değil. 2010'dan bu yana önemli dersler çıkardık ve bizler de iyi bir mobil kullanıcı olmaya başladık. Mobil ürünlerimizi geliştiren, tasarımlarımızı şekillendiren de bizim deneyimlerimiz oldu.
İçeriğin kral olduğuna inanıyoruz, içeriği göz ardı etmemek gerekiyor. Kullanıcının oluşturduğu içerikler (UGC) daha fazla etkileşim getiriyor ve tekrar ziyaret oranını yükseltiyor.
Mobilde iş yapmaya başladığınızda bir mobil uygulamamı yoksa HTML5 gibi yeni teknolojiler mi kullanmanız gerektiğine karar verin. Biz yeni mobil arayüzümüzle (HTML5) ziyaretçilerin mobil sitemizde geçirdiği süre 2 katına çıktı.
Konum tabanlı servislerin de önemini görüyoruz. Fesmekan'ın mobil uygulamasını da yine UGC ile zenginleştirip Haziran ayında AppStore'a göndermeyi planlıyoruz. Yine Mynet Sinema uygulamamızı da Mayıs sonuna hazırlamaya çalışıyoruz.
Müzik servisimiz Kavun ise aylık 2.5 milyon tekil ziyaretçisiyle Türkiye'nin en büyük müzik dinletme platformu. (Şu anda Webrazzi için Kavun DJ'in hazırladığı albüm dinletiliyor. :) Kavun'un özel mobil uygulamasını da hazırlıyoruz.
Osman Çelik (Mobinex) sahnede. Mobinex ve Smartface'i tanıtıyor ve Mobil Uygulama Geliştirmenin Zorlukları ve Çözüm Yolları'ndan bahsedecek.
O.Çelik: Teknoloji odaklı bir şirket olarak Kosgeb'de yer aldıktan sonra şimdi kendi ofisimizdeyiz. Smartface bir çok platform ve cihaz için mobil uygulama geliştirmeye yönelik özel bir araç ve özellikle yurtdışında 15 ülkede kullanılıyor. Artık Türkiye'de de yaygınlaşmaya başlıyoruz.
Bu işin içinde bir şirket olarak mobil uygulama geliştiricilerin mobil cihazlar ve deneyimle ilgili sorun yaşadığını görüyoruz. Örneğin farklı cihaz modellerinin olması geliştiricileri zorlayan bir durum. Nokia, Symbian için bu önemli bir noktaydı, şimdi de Android'in açık kaynaklı olması ve çeşitli üreticilerin işin içine girmesi nedeniyle önemli.
Eğer geliştirici daha yüksek bir deneyim ve farklı özellikler sunmak istiyorsa mobil uygulamaları tercih edilebilir. Eğer mobil arayüz hazırlanacaksa tarayıcı farklılıklarını düşünmek gerekiyor. Yine operatör kaynaklı sorunlara karşı da geliştiricilerin dikey marketlere yönelmesini tavsiye ediyorum.
A.Kutsal: Çapraz platformda uygulama geliştirmenin önemli olduğunu sanıyorum.
O. Çelik: Evet, bu oldukça önemli. Çünkü mobilde çeşitlilik bence azalmayacak ve biz de bunu görerek Smartface'in üzerine gidiyoruz. Smartface developer.smartface.biz'den edinilebilir. Tek noktadan mobil uygulama geliştirirerek mobil cihaz çeşitliliğinin önüne geçmeye çalışıyoruz.
İnsanların mobilde para harcamaya daha eğilimli. Önümüzdeki 5 yıl boyunca Nokia, Android, iOS, Blackberry, WindowsPhone piyasada olacak ve bu 5 şirketin 4'ü Amerika'dan. GSM Avrupa'dan çıkma bir teknoloji ve AB'de mobil platform eksikliği şu anda konuşuluyor.
Türkiye'de mobil uygulama geliştirici eksiği var. Bunun önüne geçmek için geliştirileri Smartface'e davet edebilirim.
Yayıncılığın Geleceği Mobilde konulu oturumda Cüneyt Özdemir (Gazeteci Yazar), Sertan Eratay (Turkcell, Sosyal Kominite Servisleri & İş Geliştirme Bölüm Müdürü) ve Yunus Halit Türe (Doğuş Yayın Grubu, Yeni Medya Koordinatörü) sahnede.
Arda Kutsal kısa bir tanıtımla sözü Cüneyt Özdemir'e attı.
C. Özdemir: Aslında benim rahatım yerindeydi. Medyada yönetici açığı var ve bana da teklifler geliyordu. Ben ise oynadığım reklamdan aldığım parayla bir internet ve mobil gazetecilik adımı atmayı istedim. Şimdiye kadar bu iş çok profesyonel yapılmıyordu. Biz bunu nasıl başarılı ve özel bir noktaya getirebileceğimi düşünüyorum. Örneğin tablet gibi bir özel mobil cihazlar çok farklı deneyimler sunuyor ve biz bunu reklamverenlere de anlatmaya çalışarak ilerliyoruz.
Dipnot iPad uygulamamız 12 bin kez indirildi. Türkiye'de 20 bin yasal tablet olduğunu düşünüyoruz. Bir ilgi var ama konunun nereye gittiğini halen tam olarak bilmiyoruz. Günde 3 kez güncellenen bir haber uygulaması yapmak istiyoruz. Youtube'a bağımsız gazeteci olarak başvurup kendi markamızla yayın yapmaya başladık. 3000 saatlik arşivimizi oraya yüklüyoruz.
Dipnot İngilizce'yi de yayına aldık ve dünyadaki Türkler'e ulaşmaya çalışıyoruz. Yeni teknolojileri takip ediyoruz ve oyun geliştirme gibi konularla da ilgileniyorum. Mesela ilk sayımızda 3D modelleme ile hazırlanan bir içerik sunduk. Canlı yayınlar ya da video kayıtları için mobil cihazlar (iPhone 4) kullanıyoruz. Bu değişimi yakalamaya çalışıyoruz..
S. Eratay: Hem dünya hem de Türkiye ciddi bir mobil dönüşümün içinde. Biz de bu işin kalbindeyiz. Sosyal medyaya ve mobile yönelik yatırımlarımız sürüyor. Fizy'nin mobil uygulamasını da sunmak için çalışıyoruz.
Tabletlere gelecek olursak, bu sene GSMA'de Android çok öne çıktı ve ciddi bir rekabet var. Cihazlar artıyor. Biz de Turkcell Dergilik ile bir çıkış yaptık. HTML5 ile de farklı deneyimler sunmayı deniyoruz. Turkcell'e bağlı her iki iPad uygulamasından biri Turkcell Dergilik'i indirdi. Piyasada 30 bin civarında tablet olduğunu tahmin ediyoruz ama bunu tam olarak takip etmek zor.
Dijitaldeki deneyim de önemli ve gerçek dünya ile benzerlik gösteriyor. Dergilik'teki okunma oranlarının dergilerin tirajı ile paralel olduğunu gördük. Ancak halen işin başındayız. iPhone bile henüz nüfusa oranla çok yüksek seviyede değil.
A. Kutsal: Ben halen müzik albümü alan biriyim ama benim için gazete bitti. iPad üzerinden hem gazeteleri hem de dergileri ciddi oranda takip ediyorum.
Y.Türe: Türkiye'de online gazeteciliğin kötü örnekleri olsa da iyi örnekler de var. Biz de gelişen teknolojiyi kullanmaya gayret gösteriyoruz. 3G için özel bir ekip kurduk. Yönümüzü SMS'ten çevirdik. 400 bin 3G haber abonemiz var, SMS'le kıyaslayamıyoruz bile.
iPhone'da Ntvmsnbc 439 bin, Siprurd 76 bin, Ntv Spor 168 bin, Kral 153 bin, Cnbce Şipşak 10 bin, Cnbce 119 bin kez indirilmiş. iPad'de Ntvmsnbc 26 bin, NtvSpor 13 bin, Cnbce 7 bin kez indirilmiş. iOS'ta uygulamalarımız toplamda 1 milyonun üzerinde indirilmiş.
İnternetle birlikte yeni nesil editörlerimizin çok yönlü olmasını bekliyoruz. Hem haberciliği hem interneti iyi bilmesi gerekiyor.
C.Özdemir: Biz iPad uygulamamızda Adobe'nin platformunu kullanıyorduk ama şimdi kendi ürünümüz üzerine çalışıyoruz.
S.Eratay: HTML5 üzerine kendi platformumuzu oluşturuyoruz. Bunu genele açmayı da düşünüyoruz.
Y.Ttüre: Rtük'ün reklam konusundaki son güncellemeleri fiyatları yükselttiği için reklam potansiyeli dijitale kayıyor.
C.Özdemir: Dijital reklam dünyasındaki komisyon oranlarını anlatmam çok zor. Bu TV zamanında da böyleydi. Bu koşullarda bizim yaşamamız zor. Biz bugün bu işleri yapınca (iPad) konuştuğumuz bir yatırımcı hızlı olduğumuzu söyledi. Bu güvensizliği anlamıyorum.
A.Kutsal: Burada öncü olmak önemli. Bu sayede öncü kullanıcılar yakalanabiliyor. Bu değişimin başındayız ve ilginin giderek arttığını görüyoruz. Webrazzi Gündem Mobil için de bunu net olarak görebiliyorum.
C.Özdemir: Gazetelerin mobil değişimi ve kişiselleşmeye önem vermesi gerekiyor. El Jazeera bu anlamda iyi bir iş yapıyor. Hem onlarla hem de bir çok kanalla görüştük zaman içinde. Ben de online dünya da bir şeyler değiştirmeye çalışıyorum. Twitter'da beni takip edenler ile gazete tirajlarını karşılaştırıyorum ve büyük bir değişimin eşiğinde olduğumuzu görüyorum.
Aradan sonra devam ediyoruz.
Salih Özkan (Nokia, Servisler ve Çözümler Müdürü) Mobil Uygulama Ekonomisi ve Geleceği başlıklı sunumuyla sahnede.
S.Özkan: Mobil uygulamalar yaşam biçimine sunulan bir iletişim metodu. Biz Türkiye'de bu ekosistemi görüyoruz ve geliştirmeye çalışıyoruz. 2012'de küresel mobil uygulama ekonomisinin 17.5 milyar dolara ulaşmasını bekliyoruz. 2o11 tahmini 16 milyar dolar.
Artık yeni şirket modelleri var. Finlandiya'dan çıkan Angry Birds'ün günlük 80 bin dolar geliri olduğu tahmin ediliyor.
Büyük kitlelere ulaşıldığında mobil dünya bir mecra olarak daha rahat kabul görecektir. Bu nedenle tüketici odaklı düşünmek son derece önemli.
Yerel dünyada ne olduğunu bilmeden bölgesel başarı kazanmak zor. "Hype" (moda, prestij) ve ölçümleme önemli. Türkiye'de mobil dünya biraz moda seviyesinde. Biz bu tür etkinliklerde hem kendimizi hem de bu pazarı anlatmaya çalışıyoruz.
2010'da Ovi Mağaza'da 40 bin uygulamaya ulaştık. Türkiye'de N8 lansman döneminde cihaz başına inen uygulama sayısı 22 oldu. Türkiye Çin ve Hindistan'la birlikte ilk 3 içinde değişiyor. Şu anda en yakın rakibimizle uygulama indirme sayısı açısından önemli bir farkımız var ve giderek büyüyor. (Kaynak: Distimo)
Cohous'u yerel bir başarı öyküsü olarak tanıtmak istiyorum. 6 ayda 30 ülkede 400 bin indirmeye ulaştı. Nokia da bunu gördü küresel olarak Cohous setini pazarlamaya başladı. Şu anda 100'ü aşkın yerli uygulama sunuyoruz.
Cihaz ve uygulamalar birbirinden kopmaz bir noktaya geliyor. Biz de yeni cihazlarımızda çeşitli uygulamaları dahil ediyoruz. Örneğin Migros'un uygulaması mobil perakende satışı için önemli. Mekanist uygulaması da önümüzdeki dönemde etkili bir şekilde gelecek. Navteq gibi ciddi bir değerimiz var. Ovi Haritalar ile de konum tabanlı özel stratejiler geliştiriyoruz. Windows Phone tabanlı ilk Nokia telefonu da 2012'de gelecek.
Yeni Oturum: Mobil Uygulama Pazarı ve Fırsatları. Konuklarımız; Arda Kertmelioğlu (MMA, Yönetim Kurulu Üyesi / Mobilera, Kurucu Ortak), Fatih İşbecer (Pozitron, Genel Müdür), Rudi Dökmecioğlu (Tmob, Genel Müdür), Uğur Tuncel (Cohous, Kurucu).
Arda Kutsal, Arda Kertmelioğlu'na MMA'den mobil uygulama dünyasına bakışını sorarak oturumu açtı.
A. Kertmelioğlu: Mobil uygulamalar mobil işletim sistemiyle var oluyor. Artık sms vb. iletişimler geride kaldı. Mobil uygulama devinimi çok ciddi şekilde geliyor. Farklı mobil işletim sistemleri doğup ölebiliyor. Ben 18 yıldır mobil sektörün içindeyim ama 2 yıl sonra neler olacağını tam olarak kestiremiyorum.
F. İşbecer: Mobil uygulamaların farklı platformlarda gelişmesi bizim gibi küçük, agresif girişimciler için önemli bir fırsat. Tek bir platform olsa büyük bir ismin hakimiyeti söz konusu olabilir. Biz en son Samsung televizyonlara uygulama geliştirdik. Kendimizi geliştiriyoruz ve bu platformların Türkiye'ye yaklaşımını da değiştirmeye çalışıyoruz. Diğer yandan yurt dışına da yayılıyoruz.
Kullanıcı deneyimine önem verenler mobil uygulamalara önem vermeli. Ta ki mobil tarayıcılar iyi bir noktaya ulaşıncaya kadar. Gidişat çok pozitif, bir kaç sene sonra çok farklı noktalara geleceğimize inanıyorum.
Çapraz platforma tek kaynaktan uygulama geliştirme işi bence geçerliliğini yitirmiştir. Diğer yandan cihaz adedine göre indirilme sayısına baktığımızda iPhone dikkat çekiyor ve iPhone kullanıcıları para harcıyor. Bu aynı zamanda bir yazılım devrimi de getiriyor.
Windows Phone'u çok beğendik. Benzerlerinden çok farklı ve Microsoft'un Skype ile güzel şeyler olacağına inanıyorum.
R. Dökmecioğlu: 2.5 yıllık bir teknoloji şirketi olarak ilerliyoruz. Kısa süre önce PeliChef ile küresel pazara hitap edecek mobil oyunlar geliştirmeye başladık. Mobil e-ticarette de yine son kullanıcılara güzel bir şeyler sunmak üzereyiz. Bu adımları Türk yazılımcılarına güvendiğimiz için atıyoruz ve Londra'da da bir ofis açıp Avrupa'ya yayılacağız.
Zamanla masaüstü ihtiyaçlarının TV uygulamalarıyla giderilebileceğine inanıyorum. Tabletlet de bu ihtiyacı karşılayabilecek.
F. İşbecer: Türkiye'de akıllı telefonlar çok yüksek değil ama indirilme oranı gayet iyi. Ancak maalesef resmi cihaz rakamları paylaşılmıyor.
Ek: Blackberry 250 bin, Nokia cihazları milyonlarla ifade ediliyor.
U. Tuncel: Cohous aslında mobil içerikler ve eğlence servislerine yönelik kurulmuştu ama bugün mobil uygulamalara eğiliyoruz.. Ovi'de 4 oyun yayınladık ve uygulamalarımız toplamda 497 bin'in üzerinde indirildi. Android ve iPhone için bilgi servisleri üretmeye başladık.
Biz burada mecra sahibi olmak istiyoruz. Daha ziyade yayıncı tarafındayız. Markaların kampanya dönemlerine yönelik oyunlar, uygulamalar üretmek istiyoruz. İçerik tarafına önem veriyoruz. Oyun için karakter yaratmak önemli. Angry Birds için de karakterlerin tasarımı öne çıkıyor.
A. Kertmelioğlu: Operatörlerin farklı ödeme yollarıyla işin içine girmesi sektörü büyütecek bir adım.
F. İşbecer: Bir kriz olmadığı takdirde bu sektörde kimse kimsenin işini almayacaktır. Herkes hitap ettiği kitle ile büyümeye devam edecek.
R. Dökmecioğlu: Londra'da iyi fiyatlara satılan ama bizim yaptığımız işlere şaşıran şirketler var. Türk uygulama geliştiricilere ve şirketlere diğer ülkelere doğru açılmasını tavsiye ediyorum.
Webrazzi Gündem: Mobil toplantımız sona erdi. Yoğun ilgi gösteren konuklarımıza, konuşmacılarımıza ve sponsorlarımıza teşekkür ediyoruz.
15 Haziran'da Webrazzi Gündem: Online Oyun toplantısında görüşmeyi diliyoruz. ;)
