Kripto paralar ile ilgili yapılan herhangi bir açıklamayı okuduğunuz zaman oldukça dikkat çekici bir detayla karşılaşırsınız. Bu açıklama "Blockchain teknolojisi bilginin paylaşımı adına inanılmaz bir teknoloji fakat kripto paralar birer balondan fazlası değil" şeklinde oluyor genelde. Singularity Üniversitesi'nden Nathana Sharma ise bu görüşe katılmıyor ve gerçekte blockchain ve kripto paralar ayrılmaz ikilidirler diyor.
Şu anda piyasada bulunan binlerce kripto para, bitcoin, ethereum ve monero gibi blockchain protokollerinin birer parçası olarak geliştiriliyor. Blockchain teknolojisinin doğası bunu gerektiriyor. Eğer, kendi teknolojinizi (IOTA gibi) geliştiremiyorsanız var olan protokollerden birine bağlanmak zorundasınız.
Bu yanlış anlaşılmanın en temel nedeni olarak "Cryptocurrency - kripto para" tanımlamasını görüyor Sharma. Binlerce kripto para biriminin neredeyse hiçbiri para birimi olarak işlev görmüyor. Kripto para birimlerine yatırım yapmak artık bir dövize yatırım yapmak gibi bir şey değil. Bunun yerine kripto para birimlerini, bağlı bulunduğu blockchain protokolünün değerine bağlı bir dijital varlık olarak düşünün. Bitcoinin çıkış amacının yeni bir para birimi olması bu karışıklığın en büyük nedenlerinden biridir ve geçen yıllara bakılırsa bitcoinin kendisi de bir para biriminden ziyade bir para tutuma mekanizması olarak çalışıyor.
Şu anda piyasada bulunan yüzlerce kripto parayı incelediğiniz zaman bir çoğunun oldukça kötü tasarlanmış, belirli bir amaca hizmet etmekten oldukça uzak olduğunu görürsünüz. Bu durumu 90'larda patlayan dot.com balonuna benzetebilirsiniz. Milyonlarca dolar kazanarak halka açılan Pets.com ve şu anda dünyanın en değerli şirketlerinden biri olan Amazon.com aynı dönemin çocukları. Dönemin Pets.com şirketinin adı bile bilinmiyorken Amazon.com'un şu anda geldiği yeri düşündüğümüz zaman yapılması gereken şeyin geleceğin Amazon.com'u kadar güçlenebilecek kripto paraları bulmak, gelecek vaadeden kripto paraları bulmayı ummalıyız.
Peki bunu nasıl yapabiliriz? Merkezi olmayan bir blockchain üzerinde akıllı sözleşmeleri kullanarak bir proje geliştirmek istediğinizi varsayalım.
Akıllı sözleşmeleri yazmak ve yürürlüğe koyabilmek için bir kripto para destekli blockchain protokolünü kullanmak zorundasınız. (Ethereum, Ada Cardano, Neo... veya bir başka kripto para) Geliştirdiğiniz proje hayata geçtiğinde ve kullanılmaya başlandığında, sizin altyapı olarak kullandığınız blockchain protokolü de daha popüler hale gelmiş olacak. Bu ağ popüler hale geldikçe değeri artacak, değeri arttıkça da daha fazla kullanılacaktır. Arz - talep ilişkisi.
Talep arttıkça arzın genişleyebildiği altın gibi geleneksel piyasalardan farklı olarak (altın, madencilik nedeniyle ne kadar üretilebileceği belirli olmayan bir değerdir) kripto paralar belirli sayıda üretilmişlerdir (veya madencilikle çıkarılacak sayısı bellidir). Madencilik hizmetinin de oldukça teknolojik cihaz, uzmanlık ve zaman gerektirdiğini düşünecek olursak kripto paralara sahip olmanın tek yolu, onu bir başkasından satın almak diyebiliriz. (Madencilik firmaları tarafından başlatılan gelir paylaşım modellerini şimdilik saymayalım.)
Sonuç olarak bir blockchain protokolüne ve kripto parası için talep, arzdan daha hızlı genişlerse fiyatı yükselir. (Bitcoinde olduğu gibi.)
Günümüzün en değerli şirketlerinden olan Facebook ve Airbnb için olan şey de aslında temelde ağ etkisidir. Ağları ne kadar popüler olursa şirket o kadar değerlidir. Ağ etkisi denilen şey, şebekenin büyüdükçe fayda ve değer artışına neden olur ve blockchain temelli kripto paralarda olan da tam olarak budur. (Yani ne kadar çok insan onu kullanırsa o kadar değeri artar, değeri ne kadar artarsa o kadar çok kişi kullanmaya başlar.)
Dot.com balonundan farklı olarak blockchain protokolleri kar amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından yönetiliyor ve ağa katılabilmek için (madenci veya yatırımcı olarak) bir yatırım yapmak zorundasınız. Hizmet de bu katılımcılar tarafından sağlanıyor.
Bir kripto paraya yatırım yapmadan önce doğru bir yatırım olup olmadığını anlayabilmeniz için aşağıdaki soruları kendinize sorabilirsiniz.
- Bu protokol değerli mi? Değerli ise neden değerli?
- Bilgi paylaşımında temel olan güvenlik, şeffaflık ve merkezi olmama (dlt) gibi özellikleri açısından ne kadar mantıklı?
- Bu blockchain protokolü ölçeklenebilir mi?
- En önemlisi de bir katılımcı olarak (madenci veya yatırımcı) bir anlam ifade ediyor musunuz? Ekonomik olarak mantıklı tasarlanmış mı? Arzı sınırlı mı yoksa enflasyona bağımlı mı?
İlk aşamada bu soruları sormak size daha doğru bir teknolojiye yatırım yapma fırsatı verebilir. Tabi ki bunu yaparken kripto paraların (blockchain protokollerinin) gelecek planlarını, yol haritalarını, çözdükleri problemleri ve kimler tarafından geliştirildiğini ve desteklendiğini de iyice incelemenizde fayda var. Böylece bir sonraki Amazon.com'u bulabilir, Pets.com'dan kaçınabilirsiniz.
