Son dönemde Tazedirekt'in kapanması bizim için ses getiren bir gelişme oldu ancak küresel pazarda adrese teslim iş yapan girişimlerin geleceği soru işaretlerini de beraberinde getiriyor. Kimi analistlere işin rengi pek de göründüğü gibi değil.
Londra merkezli Edison Investment Research araştırmacılarına göre durum eşekleri unikorn olarak görmek kadar kötü. Kurye veya vale ile iş yapan girişimlerin finansal bilgiler vermek konusunda çekingen olduğuna da dikkat çekiliyor. Yemek siparişinde Postmates modelini uygulayan Deliveroo da duruma bir örnek gösteriliyor.
Hatırlatmak gerekirse bisikletli kuryelerle yemek dağıtan Deliveroo, 2015 yazında 70 milyon dolar, 2015 sonunda ise 100 milyon dolar yatırım almıştı. Ancak karlı olup olmadığı konusu bilinmezliğini sürdürüyor.
Analistlere göre bu girişimlerin sıkıntısı çalıştırdıkları operasyon ekibiyle ilişkili. Yani sipariş ekibi sipariş alsa da almasa da maaşını alıyor. Üstelik her taşıyıcının kapasitesi sınırlı ve finansal bir verimlilik artışına gitmek pek mümkün değil.
SpoonRocket, Luxe, Zirx, Valet Anywhere, Caarbon, Vatler gibi girişimlerin küçülmesi veya kapanmasına ek olarak 2016'da daha fazla olumsuz gelişme göreceğimiz de düşünülüyor. Çok parası olan büyük girişimlerin ayakta kalabileceği ve rakiplerini alarak ayakta kalabileceğine işaret ediliyor.
Kârlılığı yakalamak kolay değil
Edison Investment Research araştırmacılarına göre bu alandaki bir girişim, yüzde 60 oranında veya en yakın rakibinin 2 katı pazar payına sahip olmalı. Aksi takdirde tutunması zor gözüküyor. Keza bu girişimlerin aldığı taşıma komisyonu oranları da karlılığı etkileyen faktörlerden biri olarak görülüyor.
Aslında akıllardaki şüpheler genel olarak paylaşım ekonomisi girişimlerine kadar uzanıyor ama bu konuda pazar yeri modelindeki Airbnb gibi girişimlerin en azından diğerlerinden daha şanslı olduğu söylenebilir. Accel Partners yatırımcılarından Fred Destin en azından ilk bir kaç yıl karsız ayakta kalmanın mümkün olabileceğini düşünüyor.
Hatırlayacağınız üzere Tazedirekt'ten önce Yemeksepeti.com da kendi lojistik ağını kurarak başladığı yöresel gıda ürünleri girişimi Lokum.com'u kapatmıştı. Daha önce yazdığımız Kahvenkapinda.com adlı girişimin sitesi şu anda 'güncelleniyor' modunda. Muhtemelen daha fazla örnek de bulabiliriz. Küresel çapta ise Ola Cabs'ın bir yıl kadar denediği yiyecek ve market ürünü teslimatı işini sonlandırması hatırladığım en büyük örnek.
Toparlayacak olursak, Postmates ve Türkiye'de Getir'in başarılı bir çizgi yakaladığını görüyoruz, fakat kendi lojistik ağı veya kurye ile teslimat yapan girişimlerin operasyonel masraf kalemine çok dikkat etmesi gerekiyor. Zira SaaS girişimlerinin ölçeklenebilir büyüme denkleminin işlemediği bir alandan söz ediyoruz ve belli bir ivme yakalanmadığı takdirde sürecin başarırsızlıkla sonuçlanması işten bile değil.
Görsel Kaynak: Shutterstock
